Soru:
Bir öğretmen, sınıfındaki öğrencilere özdeş iki bardağa eşit miktarda su koymuş ve bunların miktarlarının aynı olduğunu onaylatmıştır. Daha sonra suyu, bardaklardan birinden ince uzun bir bardağa boşaltmıştır. 4 yaşındaki Zeynep, ince uzun bardaktaki suyun daha fazla olduğunu söylerken; 9 yaşındaki Ali, miktarın değişmediğini söylemiştir.
Bu duruma göre:
- Zeynep hangi bilişsel dönemdedir ve hangi kavramı gösterememektedir?
- Ali hangi bilişsel dönemdedir ve hangi kavramı göstermektedir?
Çözüm:
💡 Bu klasik deney, Piaget'nin Korunum Kavramını ölçmek için kullanılır. Korunum, bir nesnenin görünümü değişse bile bazı temel özelliklerinin (ağırlık, hacim, sayı) değişmediğini anlayabilmektir.
- ➡️ Zeynep (4 yaş) için analiz: Zeynep, ince bardağın daha yükseğe kadar dolmasına aldanmış ve su miktarının arttığını düşünmüştür. Bu, onun İşlem Öncesi Dönemde olduğunu gösterir. Bu dönemdeki çocuklar odaklanma (centration) eğilimindedir; yani sadece bir özelliğe (burada yükseklik) odaklanırlar ve geri dönüşümsüz düşünme nedeniyle işlemi tersine çeviremezler. Bu nedenle Korunum Kavramını kazanamamışlardır.
- ➡️ Ali (9 yaş) için analiz: Ali ise suyun miktarının değişmediğini anlamıştır. Bu onun Somut İşlemler Döneminde olduğunu ve Korunum Kavramını kazandığını gösterir. Ali, odaklanmanın ötesine geçip odaktan kurtulma (decentration) yapabilmiş, aynı anda hem yüksekliği hem de genişliği düşünebilmiş ve tersine çevrilebilirliği (suyu tekrar eski bardağa koysak miktar aynı kalır) anlamıştır.
✅ Sonuç: Zeynep İşlem Öncesi Dönemdedir ve Korunum Kavramını gösterememektedir. Ali ise Somut İşlemler Dönemindedir ve Korunum Kavramını göstermektedir.
