Soru:
Bir deney tüpünde bulunan bir polisakkarit çözeltisine, iyot çözeltisi (Lugol çözeltisi) damlatıldığında mavi-mor renk oluşuyor. Daha sonra bu karışım ısıtıldığında renk kayboluyor ve soğutulduğunda tekrar mavi-mor renk geri geliyor.
- Bu test hangi polisakkaridin varlığını gösterir?
- Renk değişiminin ısıyla olan ilişkisini açıklayınız.
Çözüm:
💡 Polisakkaritlerin ayırt edilmesinde kullanılan iyot testini ve moleküler yapıyı hatırlayalım.
- ➡️ Hangi Polisakkarit? İyot çözeltisi ile mavi-mor renk veren polisakkarit nişastadır. Glikojen kırmızı-kahverengi, selüloz ise herhangi bir renk vermez.
- ➡️ Renk Oluşum Mekanizması: Nişasta molekülü, heliks (sarmal) bir yapıya sahiptir. İyot molekülleri (\(I_2\)), bu sarmal yapının içine girerek bir "iyot-nişasta kompleksi" oluşturur. Bu kompleks, mavi-mor rengi absorbe ederek görünür hale getirir.
- ➡️ Isının Etkisi: Karışım ısıtıldığında, nişasta molekülünün sarmal yapısı bozulur (denatüre olur). Sarmal yapı bozulunca, iyot moleküllerinin bağlanacağı yer kalmaz ve kompleks parçalanır. Bu nedenle renk kaybolur.
- ➡️ Soğutmanın Etkisi: Karışım soğutulduğunda, nişasta molekülleri tekrar sarmal yapılarını oluşturmaya başlar. Sarmal yapılar oluşunca, iyot molekülleri tekrar bu yapıların içine girer ve renkli kompleks yeniden oluşur. Bu, reaksiyonun geri dönüşümlü olduğunu gösterir.
✅ Sonuç: Test, nişastanın varlığını gösterir. Renk değişimi, iyot-nişasta kompleksinin ısıya bağlı olarak oluşması ve bozulmasından kaynaklanır.
