Soru:
Bir öğrenci, "İhlas ve riya birbirinin tam zıttıdır. Bir insan aynı anda hem ihlaslı hem riyakâr olamaz." demiştir. Bu öğrencinin görüşü \( I \) ve \( R \) kavramlarının tanımları düşünüldüğünde doğru mudur? Nedenini maddeler halinde açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu soru, kavramların mantıksal çerçevesini anlamayı gerektirir. İhlas ve riya, bir eylemin "niyet" boyutuyla ilgilidir.
- ➡️ İhlas (\( I \)) tanımı gereği, niyetin sadece ve sadece Allah'a yönelik olmasıdır. Yani küme olarak düşünürsek, içinde riyanın (\( R \)) hiç bulunmadığı saf bir durumu ifade eder: \( I \cap R = \emptyset \).
- ➡️ Riya (\( R \)) ise niyetin insanlara yönelik olmasıdır. Bir eylemde ihlas ve riya birlikte bulunabilir (karma niyet), ancak bu durumda o eylem artık "ihlaslı" olarak nitelendirilemez.
- ➡️ Öğrencinin "bir insan aynı anda hem ihlaslı hem riyakâr olamaz" ifadesi, tanımsal olarak doğrudur. Çünkü "ihlaslı" olmak, riyadan tamamen arınmış olmayı gerektirir. Bir eylemde riya karışıyorsa, o eylem ihlaslılık vasfını kaybeder veya zedelenir.
✅ Sonuç olarak, öğrencinin görüşü doğrudur. İhlas ve riya, aynı eylemin niyet boyutunda bir arada bulunamayan iki zıt kutuptur.
