6. sınıf Canlılarda Sistemler konu anlatımı

İnsanda boşaltım sisteminin temel organı böbreklerdir. Böbreklerde, kanın süzülerek idrarın oluşturulduğu temel yapı birimine nefron denir. Bir nefronda gerçekleşen olaylar sırasıyla; 1. Süzülme, 2. Geri Emilim ve 3. Salgılama'dır.

Buna göre, aşağıdaki olaylardan hangisi geri emilim aşamasında gerçekleşmez?

A) Glikozun kana geri verilmesi
B) Suyun kana geri verilmesi
C) Üre, ürik asit gibi atık maddelerin kana geri verilmesi
D) Minerallerin (Na⁺, Cl⁻ gibi) kana geri verilmesi

💡 Nefrondaki üç temel işlemi ve hangi maddelerin ne yönde hareket ettiğini bilmeliyiz.

• ➡️ Süzülme: Böbrek atardamarıyla gelen kan, glomerulus (kılcal yumak) denen yapıda süzülür. Kan plazmasının içindeki su, glikoz, amino asit, üre, ürik asit, tuzlar gibi maddeler Bowman kapsülüne geçer. Burada kan hücreleri ve büyük proteinler süzülmez.
• ➡️ Geri Emilim: Süzüntü içinde vücut için gerekli olan maddeler (su, glikoz, amino asit, gerekli tuzların bir kısmı) nefron kanalıcıkları boyunca özel taşıyıcılar ve enerji harcanarak kana geri alınır. ✅ A, B ve D şıkları bu aşamada gerçekleşir.
• ➡️ Salgılama (Boşaltım): Kanda bulunan ve süzülme ile atılamayan bazı atık maddeler (H⁺ iyonları, K⁺ iyonları, bazı ilaç ve toksinler) ve kalan üre/ürik asit, kanalcık çevresindeki kılcal damarlardan nefron kanalına aktif olarak verilir. Bu, idrarın son halini almasını sağlar.

Şıkları inceleyelim:
C) Üre, ürik asit gibi atık maddelerin kana geri verilmesi → ❌ Bu işlem geri emilimde olmaz! Aksine, bu atık maddeler idrarda yoğunlaştırılarak vücuttan atılmak istenir. Çok az miktarda üre geri emilse de genel prensip, bu maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasıdır. Salgılama aşamasında bile kandan idrara verilirler.

✅ Sonuç: Geri emilimde vücuda gerekli maddeler kana geri alınır. Atık maddelerin kana geri verilmesi temel işleyişe aykırıdır. Cevap C'dir.