Soru:
21 Mart Ekinoksu'nda, Norveç'in kuzeyindeki bir şehirde güneş doğduktan tam 12 saat sonra batmaktadır. Aynı gün, Güney Afrika'da bulunan bir şehirde ise güneşin doğuşundan batışına kadar geçen süre 12 saat 10 dakikadır. Bu iki şehirdeki gece-gündüz sürelerinin ekinoks gününde eşit olmamasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Çözüm:
💡 Bu soru, ekinoks teorisi ile gerçek gözlem arasındaki temel bir farkı anlamamızı sağlıyor.
- ➡️ 1. Adım: Teorik Bilgi Teorik olarak, ekinoks günlerinde (21 Mart ve 23 Eylül) Güneş ışınları Ekvator'a dik gelir ve aydınlanma çemberi kutup noktalarından geçer. Bu nedenle tüm Dünya'da gece ve gündüz süreleri tam olarak 12'şer saat olmalıdır.
- ➡️ 2. Adım: Gözlemlenen Durum Ancak soruda, bir şehirde tam 12 saat, diğerinde ise 12 saat 10 dakika gündüz yaşandığı belirtiliyor. Bu, teorik beklenti ile çelişiyor gibi görünüyor.
- ➡️ 3. Adım: Sebebi Araştırma Bu farkın iki temel nedeni vardır:
- a) Atmosferin Kırıcı Etkisi (Refraksiyon): Dünya'nın atmosferi, Güneş'ten gelen ışınları kırar. Bu nedenle, Güneş henüz ufkun altındayken bile onu ufkun üzerinde görürüz. Bu da gündoğumunu daha erken, günbatımını ise daha geç görmemize neden olur. Dolayısıyla gözlemlenen gündüz süresi, teorik olması gerekenden daha uzundur.
- b) Güneş'in Açısal Çapı: Güneş, gökyüzünde bir nokta değil, yaklaşık yarım derecelik bir disktir. Gündoğumu, Güneş'in üst kenarının ufukta göründüğü an; günbatımı ise üst kenarının ufukta kaybolduğu an kabul edilir. Bu da gündüz süresini birkaç dakika uzatır.
- ➡️ 4. Adım: Sonuca Varma Bu etkiler, farklı enlemlerde ve farklı gözlem koşullarında (atmosferik basınç, sıcaklık vb.) küçük farklılıklar gösterebilir. Bu nedenle iki şehirde de gündüz süresi tam 12 saat değil, bu etkilerden dolayı 12 saati biraz geçmektedir.
✅ Sonuç olarak, bu durumun temel nedeni, atmosferin ışığı kırması (refraksiyon) ve Güneş'in açısal çapıdır. Cevap: Atmosferik refraksiyon (kırılma) ve Güneş'in açısal çapı nedeniyle güneşin ufukta daha erken doğup daha geç batması.
