Soru:
Türkiye ekonomisinde 1980 sonrası dönemde ihracatın artışında önemli bir rol oynayan teşvik modeli aşağıdakilerden hangisidir? Bu model kapsamında, ihracatçı firmalar ithal ettikleri hammadde, yatırım malı gibi girdiler için ödedikleri vergileri geri alabilmekteydi. Bu uygulamanın matematiksel olarak ifadesi, ihracat geliri \( E \) ve ithal girdi maliyeti \( I \) olmak üzere, firmaya sağlanan teşvik \( T = k \times (E - I) \) gibi bir formülle de temsil edilebilir.
- A) Vergi İndirimi Sistemi
- B) Dahilde İşleme Rejimi
- C) Serbest Bölgeler Uygulaması
- D) İhracatta Devlet Prim Sistemi
Çözüm:
💡 Bu soru, 1980 sonrası ihracatı doğrudan teşvik eden ve vergi iadesi mantığına dayanan spesifik bir rejimi sormaktadır. Soruda verilen "ithal edilen girdiler için ödenen vergilerin geri alınması" ipucu çok önemli.
- ➡️ 1. Adım: Seçeneklerdeki kavramları anlayalım. Hepsi ihracatı teşvik etmeye yönelik araçlardır, ancak mekanizmaları farklıdır.
- ➡️ 2. Adım: Sorunun kritik vurgusuna odaklanalım: "ithal ettikleri hammadde... için ödedikleri vergileri geri almak". Bu tanım, doğrudan "dahilde işleme" rejiminin temel çalışma prensibidir. Bu rejimde, ihracat yapmak amacıyla ithal edilen girdilerden gümrük vergisi, KDV gibi vergiler alınmaz veya sonradan iade edilir.
- ➡️ 3. Adım: Diğer seçenekleri eleyelim:
- A) Vergi İndirimi: Daha genel bir teşvik aracıdır, spesifik olarak ithal girdi vergilerinin iadesini ifade etmez.
- C) Serbest Bölgeler: Bu bölgelerde vergi, gümrük ve kambiyo mevzuatı uygulanmaz. Sadece ihracat için değil, genel ticari faaliyetler için bir teşvik alanıdır.
- D) Devlet Prim Sistemi: Doğrudan nakit ödeme veya prim şeklinde bir destektir, ithal vergilerinin iadesi değildir.
- ➡️ 4. Adım: Soruda verilen \( T = k \times (E - I) \) formülü, firmaların ihracatlarından ithal girdi maliyetlerini düştükten sonra kalan katma değer üzerinden teşvik aldıklarını gösterir ki bu da Dahilde İşleme Rejimi mantığına uygundur.
✅ Sonuç olarak, tanımda verilen özellikleri taşıyan ve Türkiye'nin ihracat artışında kilit rol oynayan teşvik modeli B) Dahilde İşleme Rejimi'dir.
