Çözümlü Örnek 3
Soru:
Maturidilik ile Eş'arilik mezhepleri arasındaki "iyi ve kötü"nün (husün-kubuh) akılla bilinmesi konusundaki temel fark nedir? İki mezhebin görüşünü karşılaştırarak açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu soru, kelam mezhepleri arasındaki en önemli ayrımlardan birini kavramayı gerektirir. Adım adım analiz edelim:
- ➡️ Birinci Adım (Maturidilik): Maturidilik'e göre, bir şeyin iyi (hasen) ya da kötü (kabih) oluşu, onun kendi zatında (objektif) bulunan bir özelliktir. Akıl, vahiy gelmeden önce de bu ayrımı yapabilme gücüne sahiptir. Örneğin, "yalan söylemek kötüdür" aklın kendi başına varabileceği bir hükümdür.
- ➡️ İkinci Adım (Eş'arilik): Eş'arilik'e göre ise, iyi ve kötüyü belirleyen mutlak ölçü vahiydir (şer). Bir şey, Allah emrettiği için iyi, yasakladığı için kötüdür. Akıl, vahiy olmadan bir şeyin iyi veya kötü olduğunu bilemez.
- ➡️ Üçüncü Adım (Karşılaştırma): Temel fark, ahlaki değerlerin kaynağı ile ilgilidir. Maturidilik'te ahlak akli ve objektif temellere dayanırken, Eş'arilik'te iradi ve ilahi emre dayalı (teabbüdî) bir temele dayanır.
✅ Sonuç: Maturidilik, aklın iyi ile kötüyü vahiyden bağımsız bilebileceğini savunur. Eş'arilik ise bunun ancak vahiy ile bilinebileceğini öne sürer.
