Soru:
\( X^{2-} + Y_2 \rightarrow Y^{2-} + X_2 \) tepkimesi kendiliğinden gerçekleştiğine göre, X ve Y elementleri için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?
A) X'in atom numarası Y'den büyüktür.
B) Y'nin elektron ilgisi X'ten fazladır.
C) X'in iyonlaşma enerjisi Y'den küçüktür.
D) Y'nin atom çapı X'ten büyüktür.
E) Y'nin elektronegatifliği X'ten fazladır.
Çözüm:
💡 Tepkimeyi yorumlayarak X ve Y'nin elektron alma eğilimlerini karşılaştıralım.
- ➡️ 1. Adım: Tepkimeyi Anla. Tepkime: \( X^{2-} + Y_2 \rightarrow Y^{2-} + X_2 \). Burada \( X^{2-} \) anyonu, elektron vererek nötr \( X_2 \) molekülüne yükseltgeniyor. \( Y_2 \) molekülü ise bu elektronları alarak \( Y^{2-} \) anyonuna indirgeniyor. Yani, Y, X'ten elektron çalıyor.
- ➡️ 2. Adım: Elektron Alma İsteğini Karşılaştır. Bir element başka bir elementin anyonundan elektron alabiliyorsa, ondan daha güçlü bir yükseltgendir, yani elektron alma isteği daha fazladır. Bu durumda: Y'nin elektron alma isteği > X'in elektron alma isteği. Y, X'ten daha aktiftir.
- ➡️ 3. Adım: Seçenekleri Tek Tek İncele.
- ➡️ A) Atom Numarası: Periyodik cetveldeki yerlerini bilmediğimiz için kesin bir şey söyleyemeyiz. Aynı periyotta solda olan X'in atom numarası küçük, sağda olan Y'nin atom numarası büyük de olabilir. Kesin değil.
- ➡️ B) Elektron İlgisi: Elektron ilgisi, bir atoma elektron eklenmesi sırasında açığa çıkan enerjidir. Genellikle elektronegatiflikle paralellik gösterir. Y'nin elektron alma isteği daha fazla olduğuna göre, elektron ilgisi de büyük ihtimalle X'ten fazladır. Bu seçenek doğru gibi görünüyor.
- ➡️ C) İyonlaşma Enerjisi: İyonlaşma enerjisi elektron verme eğilimi ile ilgilidir. Y daha çok elektron alıyorsa, elektron verme eğilimi (metalik karakteri) daha düşüktür, dolayısıyla iyonlaşma enerjisi daha yüksektir. Yani Y'nin iyonlaşma enerjisi X'inkinden fazladır. Seçenek tam tersini söylüyor. Yanlış.
- ➡️ D) Atom Çapı: Genellikle elektron alma isteği fazla olan elementlerin atom çapı küçüktür. Y'nin elektron alma isteği daha fazla olduğuna göre, atom çapı X'ten küçük olmalıdır. Seçenek tam tersini söylüyor. Yanlış.
- ➡️ E) Elektronegatiflik: Elektronegatiflik, bir atomun bağ yaptığı elektronları çekme yeteneğidir ve elektron alma isteği ile doğrudan ilişkilidir. Y'nin elektron alma isteği daha fazla olduğuna göre, elektronegatifliği de X'ten fazladır. Bu da doğru bir seçenektir.
- ➡️ 4. Adım: "Kesinlikle Doğru"yu Bul. B ve E seçenekleri benzer şeyleri ifade ediyor. Ancak "elektron ilgisi" genellikle atomlar için, "elektronegatiflik" ise moleküllerdeki atomlar için tanımlanır ve daha kapsamlıdır. Her ikisi de bu bağlamda doğru olabilir. Fakat soruda "kesinlikle doğru" deniyor. Elektronegatiflik, elektron alma isteğinin en doğrudan göstergesidir. Bu nedenle en kesin cevap E seçeneğidir.
✅ Sonuç: E) Y'nin elektronegatifliği X'ten fazladır.
