🌈 Faydacılık Nedir?
Faydacılık, bir eylemin veya kararın doğruluğunun, sonuçlarının mutluluk veya fayda üretme derecesine bağlı olduğunu savunan bir etik teoridir. Yani, bir şeyin iyi olup olmadığına karar verirken, o şeyin ne kadar çok kişiye ne kadar fayda sağladığına bakarız.
🍎 Faydacılığın Temel İlkeleri
- 🎯 Sonuç Odaklılık: Faydacılıkta önemli olan eylemin kendisi değil, sonuçlarıdır. Bir eylem, iyi sonuçlar doğuruyorsa iyidir.
- 🌍 Mutluluk İlkesi: Faydacılığa göre, en iyi eylem, en çok sayıda insan için en fazla mutluluğu sağlamaktır. Mutluluk, acıdan uzak olmak ve keyif almaktır.
- ⚖️ Fayda Hesabı: Faydacılar, farklı eylemlerin sonuçlarını karşılaştırırken bir "fayda hesabı" yaparlar. Bu hesapta, mutluluğun yoğunluğu, süresi, kesinliği ve yaygınlığı gibi faktörler göz önünde bulundurulur.
- 🤝 Tarafsızlık: Faydacılık, herkesin mutluluğunun eşit derecede önemli olduğunu savunur. Yani, kendi mutluluğumuza verdiğimiz değeri başkalarının mutluluğuna da vermeliyiz.
🤔 Faydacılığın Öncüleri
Faydacılığın en önemli temsilcileri Jeremy Bentham ve John Stuart Mill'dir.
💡 Jeremy Bentham
Bentham, faydacılığın kurucusu olarak kabul edilir. Ona göre, insanlar acıdan kaçınmaya ve keyif almaya yöneliktir. Bu nedenle, bir eylemin doğruluğu, sağladığı keyif ve azalttığı acı miktarıyla ölçülmelidir.
🌟 John Stuart Mill
Mill, Bentham'ın faydacılık anlayışını geliştirmiştir. Mill'e göre, tüm keyifler eşit değildir; bazı keyifler diğerlerinden daha değerlidir. Örneğin, entelektüel keyifler, bedensel keyiflerden daha üstündür. Ayrıca Mill, bireysel özgürlüğün ve adaletin de faydacılıkla uyumlu olduğunu savunmuştur.
❓ Faydacılığa Yönelik Eleştiriler
Faydacılık, bazı eleştirilere de maruz kalmıştır:
- 🤯 Ölçme Zorluğu: Mutluluğu ve faydayı ölçmek zordur. Farklı insanların mutluluk anlayışları farklı olabilir.
- ⚖️ Adaletsizlik Riski: Faydacılık, çoğunluğun mutluluğu için azınlığın haklarının göz ardı edilmesine yol açabilir.
- ⏳ Öngörü Zorluğu: Bir eylemin tüm sonuçlarını önceden tahmin etmek mümkün olmayabilir.
🎯 Özet
Faydacılık, sonuç odaklı, mutluluğu temel alan ve tarafsızlığı savunan bir etik teoridir. Ancak, ölçme zorluğu, adaletsizlik riski ve öngörü zorluğu gibi eleştirilere de açıktır. 2026 TYT Felsefe sınavında faydacılıkla ilgili soruları çözerken bu temel ilkeleri ve eleştirileri göz önünde bulundurmanız faydalı olacaktır.
