🔮 2026 TYT Fizik: Aynalarda Görüntü Formülü Nasıl Uygulanır?
Aynalar, ışığı yansıtarak görüntü oluştururlar. Bu görüntülerin nerede ve nasıl oluştuğunu anlamak için aynalarda görüntü formülünü kullanırız. Bu formül, özellikle TYT Fizik sınavında karşımıza çıkan soruları çözmemize yardımcı olur.
🧲 Düzlem Aynada Görüntü Formülü
Düzlem aynalar, en basit ayna türüdür. Düzlem aynalarda görüntü, cismin aynaya olan uzaklığı kadar aynanın arkasında oluşur. Görüntü sanaldır (gerçekte oluşmaz) ve cismin boyutuna eşittir.
* 📏
Cismin Uzaklığı (d): Cismin aynaya olan dik uzaklığıdır.
* 👁️
Görüntü Uzaklığı (d'): Görüntünün aynaya olan dik uzaklığıdır.
Düzlem aynalar için: $d = d'$
🔍 Küresel Aynalarda Görüntü Formülü
Küresel aynalar, çukur ve tümsek olmak üzere ikiye ayrılır. Bu aynalarda görüntü formülü daha karmaşıktır, ancak mantığı anlamak önemlidir.
*
Odak Uzaklığı (f): Aynanın odak noktasının aynaya olan uzaklığıdır. Çukur aynalar için pozitif, tümsek aynalar için negatiftir.
*
Cismin Uzaklığı (d): Cismin aynaya olan dik uzaklığıdır.
*
Görüntü Uzaklığı (d'): Görüntünün aynaya olan dik uzaklığıdır. Görüntü gerçek ise pozitif, sanal ise negatiftir.
Küresel aynalar için temel formül:
$\frac{1}{f} = \frac{1}{d} + \frac{1}{d'}$
Bu formülü kullanarak, odak uzaklığını, cismin uzaklığını ve görüntü uzaklığını hesaplayabiliriz.
📐 Büyütme (M)
Büyütme, görüntünün cismin boyutuna oranını ifade eder.
$M = \frac{h'}{h} = -\frac{d'}{d}$
*
h: Cismin boyu
*
h': Görüntünün boyu
*
M: Büyütme
Büyütme pozitif ise görüntü düz, negatif ise terstir. |M| > 1 ise görüntü büyütülmüş, |M| < 1 ise küçültülmüştür.
📌 Örnek Soru ve Çözümü
Bir çukur aynanın odak uzaklığı 10 cm'dir. Bu aynanın önüne 15 cm uzaklığa bir cisim yerleştiriliyor. Görüntünün nerede oluştuğunu ve büyütmesini bulunuz.
Çözüm:
* $f = 10 \text{ cm}$
* $d = 15 \text{ cm}$
$\frac{1}{10} = \frac{1}{15} + \frac{1}{d'}$
$\frac{1}{d'} = \frac{1}{10} - \frac{1}{15} = \frac{3-2}{30} = \frac{1}{30}$
$d' = 30 \text{ cm}$
Görüntü, aynanın arkasında 30 cm uzaklıkta oluşur.
Büyütme:
$M = -\frac{30}{15} = -2$
Görüntü, cismin 2 katı büyüklüğünde ve terstir.
📝 İpuçları ve Püf Noktaları
- 💡 Formülleri ezberlemek yerine mantığını anlamaya çalışın.
- 👓 İşlem yaparken birimleri kontrol edin (cm, m vb.).
- ✏️ Çukur ve tümsek aynaların özelliklerini karşılaştırın.
- ❓ Bol bol soru çözerek pratik yapın.
