🧬 2026 TYT Kimya: Kan Grupları Nasıl Çaprazlanır?
Kan grupları, anne ve babadan gelen genlerle belirlenir. Bu genler, kan hücrelerimizin yüzeyinde bulunan antijenleri kontrol eder. Kan grupları arasındaki çaprazlamaları anlamak, genetik mirasın nasıl işlediğini kavramamıza yardımcı olur. TYT Kimya sınavında bu konuyla ilgili soruları çözmek için temel bilgileri öğrenelim.
🩸 Kan Grupları ve Genotipleri
Kan grupları, A, B, AB ve 0 olmak üzere dört ana grupta incelenir. Bu gruplar,
I geni tarafından kontrol edilir.
I geninin üç farklı aleli vardır: $I^A$, $I^B$ ve $i$.
- 🍎 A Kan Grubu: $I^AI^A$ veya $I^Ai$ genotiplerine sahip olabilir.
- 🩸 B Kan Grubu: $I^BI^B$ veya $I^Bi$ genotiplerine sahip olabilir.
- 🧬 AB Kan Grubu: $I^AI^B$ genotipine sahiptir.
- 🧪 0 Kan Grubu: $ii$ genotipine sahiptir.
🧮 Çaprazlama Nasıl Yapılır?
Kan gruplarının çaprazlanması, Punnett karesi kullanılarak kolayca yapılabilir. Punnett karesi, anne ve babanın genotiplerini kullanarak olası çocukların genotiplerini ve fenotiplerini (kan gruplarını) tahmin etmemizi sağlar.
📝 Örnek Çaprazlama: A ve B Kan Grupları
Anne A kan grubuna sahip ve genotipi $I^Ai$ olsun. Baba ise B kan grubuna sahip ve genotipi $I^Bi$ olsun. Bu durumda Punnett karesi aşağıdaki gibi olacaktır:
|
$I^A$ |
$i$ |
| $I^B$ |
$I^AI^B$ (AB) |
$I^Bi$ (B) |
| $i$ |
$I^Ai$ (A) |
$ii$ (0) |
Bu çaprazlama sonucunda çocukların kan grupları:
- 🩸 AB (%25)
- 🍎 B (%25)
- 🧬 A (%25)
- 🧪 0 (%25) olabilir.
❓ TYT Kimya Soruları İçin İpuçları
- 🩸 Soruda verilen anne ve babanın kan gruplarını ve olası genotiplerini belirleyin.
- 🍎 Punnett karesini doğru bir şekilde oluşturun.
- 🧬 Olası çocukların genotiplerini ve fenotiplerini (kan gruplarını) belirleyin.
- 🧪 Soruda istenen olasılıkları hesaplayın.
📌 Unutmayın!
- 🩸 0 kan grubu, çekinik (resesif) bir özelliktir. Yani, bir bireyin 0 kan grubuna sahip olabilmesi için her iki ebeveynden de $i$ alelini alması gerekir.
- 🍎 AB kan grubu, eş baskınlık (kodominantlık) gösterir. Yani, $I^A$ ve $I^B$ alelleri bir arada bulunduğunda her iki özellik de fenotipte (kan grubunda) kendini gösterir.
