Dünyamız bir soğana benzer, katmanlardan oluşur. En dıştaki katmana yer kabuğu denir. Üzerinde yürüdüğümüz, evlerimizi yaptığımız, dağların ve denizlerin bulunduğu bu katmandır. Yer kabuğu, Dünya'mızın ince bir dış kabuğu gibidir.
Dünyamız iki önemli hareket yapar:
Soru 1: Bir öğrenci, Dünya'nın kendi etrafında dönüş hareketi ile ilgili aşağıdaki bilgileri öğreniyor:
- Bu hareket sonucunda gece ve gündüz oluşur.
- Hareket batıdan doğuya doğrudur.
- Bu dönüş 24 saatte tamamlanır.
Buna göre, aşağıdaki olaylardan hangisi Dünya'nın kendi etrafındaki dönüş hareketinin bir sonucu değildir?
a) Güneş'in doğudan doğup batıdan batması
b) Günlük sıcaklık farklarının oluşması
c) Mevsimlerin oluşması
d) Gölge boyunun gün içinde değişmesi
Cevap: c) Mevsimlerin oluşması
Çözüm: Mevsimlerin oluşması, Dünya'nın Güneş etrafındaki dolanma hareketi ve Dünya'nın eksen eğikliği sonucunda gerçekleşir. Diğer seçeneklerdeki olaylar ise Dünya'nın kendi etrafındaki dönüş hareketi ile ilgilidir.
Soru 2: Yer kabuğunun derinliklerinden yeryüzüne çıkan erimiş haldeki maddelere "magma" denir. Magmanın yeryüzüne çıkmasıyla oluşan şekillere ise "volkan" adı verilir. Volkanik patlamalar sırasında çıkan maddeler katı, sıvı ve gaz halinde olabilir.
Buna göre, aşağıdaki maddelerden hangisi volkanik bir patlama sırasında yeryüzüne çıkmaz?
a) Lav
b) Kül
c) Su buharı
d) Kömür
Cevap: d) Kömür
Çözüm: Kömür, bitki ve hayvan kalıntılarının milyonlarca yıl boyunca toprak altında kalmasıyla oluşan bir fosil yakıttır. Volkanik patlamalarla doğrudan bir ilişkisi yoktur. Lav, kül ve su buharı ise volkanik patlamalarla yeryüzüne çıkan maddelerdir.
Soru 3: Dünya'mızın Güneş etrafındaki hareketi sırasında, Güneş ışınlarının Dünya'ya geliş açısı değişir. Bu durum mevsimlerin oluşmasına neden olur. Aşağıdaki tabloda dört mevsim ve bu mevsimlerde gözlemlenen bazı özellikler verilmiştir:
- İlkbahar: Havalar ısınmaya başlar, ağaçlar çiçek açar.
- Yaz: Güneş ışınları dik gelir, günler uzun ve sıcaktır.
- Sonbahar: Havalar soğumaya başlar, yapraklar sararır ve dökülür.
- Kış: Güneş ışınları eğik gelir, günler kısa ve soğuktur.
Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
a) Dünya'nın Güneş etrafındaki dolanma hareketi mevsimleri oluşturur.
b) Güneş ışınlarının geliş açısı mevsimlere göre değişir.
c) Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığı mevsimlerin temel nedenidir.
d) Mevsimler kuzey ve güney yarım kürelerde farklı zamanlarda yaşanır.
Cevap: c) Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığı mevsimlerin temel nedenidir.
Çözüm: Mevsimlerin temel nedeni Dünya'nın eksen eğikliği ve Güneş etrafındaki dolanma hareketidir. Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığı mevsimlerin oluşumunda belirleyici bir etken değildir. Hatta Dünya, Güneş'e en yakın olduğu zaman kuzey yarım kürede kış mevsimi yaşanmaktadır.