Merhaba! Bu ders notumuzda, dünyamızı ve içinde yaşadığımız çevreyi tehdit eden başlıca sorunları öğreneceğiz. Hep birlikte bu sorunların neler olduğuna ve nasıl ortaya çıktığına bir göz atalım.
Hava, yaşam için en temel ihtiyaçlarımızdan biridir. Ancak fabrika bacaları, egzoz gazları ve fosil yakıtların (kömür, petrol, doğalgaz) yakılması sonucu havaya zararlı gazlar ve küçük parçacıklar karışır. Buna hava kirliliği denir.
Nehirlerimiz, göllerimiz ve denizlerimiz, sanayi atıkları, evsel atıklar ve tarımda kullanılan kimyasal gübrelerin sulara karışmasıyla kirlenir. Buna su kirliliği denir.
Toprak, bitkilerin yetiştiği ve birçok canlının yaşam alanıdır. Toprağa karışan zararlı kimyasallar, plastikler ve diğer atıklar toprağın verimliliğini bozar. Buna toprak kirliliği denir.
Ormansızlaşma, ağaçların kesilmesi veya yakılması sonucu ormanlık alanların yok olmasıdır. Ormanlar, dünyamızın akciğerleridir.
Gördüğün gibi, bu sorunların hepsi birbiriyle bağlantılıdır. Örneğin, ormansızlaşma hava kirliliğini artırır, hava kirliliği ise asit yağmurlarına neden olarak toprak ve su kirliliğine yol açar. Unutma, çevreyi korumak hepimizin görevi!
Soru 1: Bir fabrika, arıtma tesisi olmadan atık sularını nehre boşaltmaktadır. Bu durum nehirdeki balık popülasyonunun azalmasına ve nehir kenarındaki tarım arazilerinde verimin düşmesine neden olmaktadır. Bu parçada aşağıdaki çevre sorunlarından hangisinin sonuçlarından bahsedilmiştir?
a) Hava kirliliği b) Toprak kirliliği c) Su kirliliği d) Ormansızlaşma
Cevap: c) Su kirliliği
Çözüm: Fabrikanın arıtmadan nehre atık bırakması su kirliliğine neden olur. Kirli su, içindeki canlıları (balıklar) olumsuz etkiler ve bu suyun tarımda kullanılması toprak verimini düşürür.
Soru 2: Bir bölgede, ısınma ve sanayi faaliyetleri için kalitesiz kömür kullanılmaktadır. Zamanla bölgedeki tarihi yapıların yüzeylerinde aşınmalar artmış ve insanlarda solunum yolu hastalıklarında yükselme görülmüştür. Bu durum öncelikle hangi çevre sorunuyla ilişkilidir?
a) Ormansızlaşma b) Toprak kirliliği c) Su kirliliği d) Hava kirliliği
Cevap: d) Hava kirliliği
Çözüm: Kalitesiz yakıt kullanımı havaya zararlı gazlar ve partiküller salar. Bu da hem insan sağlığını (solunum hastalıkları) hem de yapıları (tarihi eserlerin aşınması) olumsuz etkiler.
Soru 3: Bir şehirde plansız kentleşme ve kereste ihtiyacı nedeniyle yakındaki ormanlık alanlar tahrip edilmiştir. Bir süre sonra bölgede sel baskınları sıklaşmış ve yağışlar azalmaya başlamıştır. Bu sonuçlar aşağıdaki sorunlardan hangisinin doğrudan bir etkisidir?
a) Su kirliliği b) Toprak kirliliği c) Ormansızlaşma d) Hava kirliliği
Cevap: c) Ormansızlaşma
Çözüm: Ormanlar, yağışları çekme, toprağı tutma ve seli önleme gibi doğal denge işlevlerine sahiptir. Ormanların yok edilmesi (ormansızlaşma) bu dengenin bozulmasına, sellerin artmasına ve yağış rejiminin değişmesine neden olur.
