Günlük hayatta "hız" kelimesini sıkça kullanırız. Bir araba çok hızlı gidiyor, bir atlet çok hızlı koşuyor diyebiliriz. Peki, bilimsel olarak hız nedir?
Hız, bir cismin yer değiştirmesinin ne kadar sürede gerçekleştiğini gösteren bir büyüklüktür. Yani bir cismin birim zamanda ne kadar yol aldığını ifade eder.
Hızı hesaplamak için aşağıdaki formülü kullanırız:
Hız = Alınan Toplam Yol / Geçen Süre
Matematiksel olarak ifade edersek:
\( \text{Hız} = \frac{\text{Yol}}{\text{Zaman}} \)
Örneğin:
Hızın birimi, yol ve zaman birimlerine bağlıdır. Metre (m) ve saniye (s) kullanırsak hız birimi m/s (saniyede metre), kilometre (km) ve saat (sa) kullanırsak km/sa (saatte kilometre) olur.
Günlük konuşmada "hız" ve "sürat" aynı anlamda kullanılır. Ancak fen bilimlerinde bu iki kavram birbirinden farklıdır.
Sürat, bir cismin birim zamanda aldığı yoldur. Sürat hesaplanırken cismin hareketi sırasında izlediği toplam yol dikkate alınır. Sürat skaler bir büyüklüktür, yani sadece sayısal değeri ve birimi vardır, yönü yoktur.
Sürat = Alınan Toplam Yol / Geçen Süre
Hız ise bir cismin birim zamandaki yer değiştirmesidir. Hız hesaplanırken cismin ilk ve son konumu arasındaki en kısa mesafe olan yer değiştirme dikkate alınır. Hız vektörel bir büyüklüktür, yani sayısal değeri, birimi ve aynı zamanda yönü vardır.
Hız = Yer Değiştirme / Geçen Süre
Diyelim ki bir koşucu, 400 metre uzunluğundaki dairesel bir pistte 1 tam tur atıp başladığı noktaya geri döndü. Bu koşuyu 80 saniyede tamamladı.
Gördüğün gibi, koşucu hareket etmiş ve sürati 5 m/s olmuş, ancak başladığı yere döndüğü için ortalama hızı 0 m/s olmuştur. Bu, ikisi arasındaki en temel farktır.
