İsimler, varlıkları ve kavramları tanıtmak için kullandığımız kelimelerdir. İsimler, varlıkların verilişine göre ikiye ayrılır: Özel İsimler ve Cins İsimler.
Aynı türden olan varlıkların hepsine ortak olarak verilen isimlerdir. Bir varlığın benzerlerinden ayırt edilmesi için kullanılmazlar.
Bu örneklerde "şehir" dendiğinde aklımıza İstanbul, Ankara, İzmir gibi birçok şehir gelebilir. "Kitap" dendiğinde ise dünyadaki bütün kitaplar kastedilir.
Aynı türden varlıkları birbirinden ayırt etmek için kullanılan, tek ve benzersiz olan isimlerdir.
Bu örneklerde "İstanbul" dediğimizde aklımıza sadece belirli bir şehir gelir. "Mustafa Kemal Atatürk" dediğimizde ise tarihteki tek bir lideri kastederiz.
Aşağıdaki tablo, farkı daha net anlamana yardımcı olacaktır:
Unutma: Özel isimler, bir varlığın kimlik kartı gibidir. Onu diğerlerinden ayırır ve her zaman büyük harfle başlar.
Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük, bir varlığın diğer benzerlerinden ayıran, tek olan adıdır?
a) Bu şehir çok kalabalıklaştı.
b) Ankara, Türkiye'nin başkentidir.
c) Kuşlar gökyüzünde özgürce uçuyor.
d) Bu kitap çok heyecanlıydı.
Cevap: b) Ankara
Çözüm: "Ankara" sözcüğü, tek ve belirli bir şehri karşıladığı için özel isimdir. Diğer seçeneklerdeki altı çizili sözcükler ise aynı türden varlıkların genel adı olduğu için cins isimdir.
Soru 2: Bir öğrenci, "Bugün sınıfımıza yeni bir öğrenci geldi. Adı Zeynep'miş." cümlelerini kuruyor. Bu cümlelerde geçen "öğrenci" ve "Zeynep" sözcükleri için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Her ikisi de cins isimdir.
b) Her ikisi de özel isimdir.
c) "öğrenci" cins, "Zeynep" özel isimdir.
d) "öğrenci" özel, "Zeynep" cins isimdir.
Cevap: c) "öğrenci" cins, "Zeynep" özel isimdir.
Çözüm: "öğrenci" sözcüğü, aynı türden birçok varlığı karşılayan genel bir addır (cins isim). "Zeynep" ise bir kişiye verilen, onu diğerlerinden ayıran tekil bir addır (özel isim).
Soru 3: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özel isim yanlış yazılmıştır?
a) Dayım bize İzmir'den geldi.
b) Bu yaz Van gölü'nü görmek istiyoruz.
c) En sevdiğim renk mavidir.
d) Kedimiz Tekir çok uyuyor.
Cevap: b) Bu yaz Van gölü'nü görmek istiyoruz.
Çözüm: "Van Gölü" bir yer adıdır ve özel isim olduğu için her iki sözcüğün de ilk harfi büyük yazılmalıdır. Doğru yazım "Van Gölü" şeklinde olmalıdır.
Soru 4: "Ayşe, pazardan elma, portakal ve Amasya elması aldı." cümlesinde geçen altı çizili sözcüklerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
a) Üçü de cins isimdir.
b) Üçü de özel isimdir.
c) "elma" ve "portakal" cins, "Amasya elması" özel isimdir.
d) "elma" ve "portakal" özel, "Amasya elması" cins isimdir.
Cevap: c) "elma" ve "portakal" cins, "Amasya elması" özel isimdir.
Çözüm: "elma" ve "portakal" meyve türlerinin genel adlarıdır (cins isim). "Amasya elması" ise belirli bir bölgeye özgü, tescilli bir elma türünün adıdır ve bu nedenle özel isim kabul edilir. Özel isimlerin ilk harfleri büyük yazılır.
