6. sınıf Ölçek nedir? Büyük ölçek ve küçük ölçek arasındaki farklar

Question

Haritada gerçek uzunlukları küçülterek göstermek için kullanılan orana ölçek diyoruz. Büyük ölçekli haritalar daha dar alanları ama daha fazla ayrıntıyı gösterirken, küçük ölçekli haritalar geniş alanları daha az ayrıntıyla gösteriyor. Hangisinin büyük hangisinin küçük olduğunu karıştırıyorum, bu farkı basitçe nasıl anlayabilirim?

Answer 1

Ölçek Nedir?

Haritalar, gerçekte çok büyük olan yeryüzü parçalarını küçülterek kağıt üzerinde gösterir. İşte bu küçültme oranına ölçek denir. Ölçek, harita üzerindeki uzunluğun, gerçek uzunluğa oranıdır.

Ölçek genellikle haritanın bir köşesinde kesirli (1/100.000 gibi) veya çizgisel bir çubuk şeklinde gösterilir.

Ölçek Hesaplama

Bir haritanın ölçeği \( \frac{1}{500000} \) şeklinde verilmiş olsun. Bu, harita üzerindeki 1 cm'nin gerçekte 500.000 cm'ye eşit olduğu anlamına gelir. Bunu daha anlaşılır bir birim olan kilometreye çevirirsek:

• 500.000 cm = 5.000 m = 5 km

Yani bu haritada 1 cm, gerçekte 5 km'yi temsil eder.

Büyük Ölçek ve Küçük Ölçek Arasındaki Farklar

Ölçekleri, gösterdikleri ayrıntı ve alana göre ikiye ayırırız:

Büyük Ölçekli Haritalar

• Kesir olarak paydası küçüktür (örneğin: 1/5.000, 1/25.000).
• Küçültme oranı azdır. Yani gerçeğe daha yakındır.
• Dar alanları (bir mahalle, bir kasaba) gösterir.
• Çok fazla ayrıntı içerir. Örneğin, evleri, tek tek sokakları, ağaçları bile gösterebilir.
• Plan, şehir haritası ve topoğrafya haritaları büyük ölçekli haritalara örnektir.

Küçük Ölçekli Haritalar

• Kesir olarak paydası büyüktür (örneğin: 1/1.000.000, 1/5.000.000).
• Küçültme oranı fazladır. Yani gerçeğe göre çok küçültülmüştür.
• Geniş alanları (bir ülke, bir kıta, dünya) gösterir.
• Az ayrıntı içerir. Sadece büyük şehirler, nehirler ve dağlar gibi önemli yerler gösterilir.
• Dünya siyasi haritası veya bir kıtanın fiziki haritası küçük ölçekli haritalara örnektir.

Özet Tablo

Aradaki farkı daha net görmek için aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsin:

• Küçültme Oranı: Büyük Ölçek → Az / Küçük Ölçek → Fazla
• Payda: Büyük Ölçek → Küçük / Küçük Ölçek → Büyük
• Gösterilen Alan: Büyük Ölçek → Dar / Küçük Ölçek → Geniş
• Ayrıntı: Büyük Ölçek → Fazla / Küçük Ölçek → Az
• Örnek: Büyük Ölçek → Mahalle Planı / Küçük Ölçek → Dünya Haritası

Unutma: Paydası küçük olan harita Büyük Ölçekli, paydası büyük olan harita ise Küçük Ölçeklidir.

Answer 2

6. Sınıf Ölçek Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Bir haritanın ölçeği 1/500.000 olarak verilmiştir. Bu haritada iki şehir arasındaki uzaklık 8 cm olarak ölçülmüştür. Buna göre bu iki şehir arasındaki gerçek uzaklık kaç kilometredir?
a) 4 km
b) 25 km
c) 40 km
d) 400 km
Cevap: c) 40 km
Çözüm: Gerçek Uzaklık = Harita Uzaklığı × Ölçek Paydası = 8 cm × 500.000 = 4.000.000 cm. Santimetreyi kilometreye çevirmek için 100.000'e böleriz: 4.000.000 cm ÷ 100.000 = 40 km.

Soru 2: Aşağıdaki ölçeklerden hangisi ile çizilen bir haritada, bir bölgeye ait daha fazla ayrıntı gösterilebilir?
a) 1/500.000
b) 1/1.000.000
c) 1/100.000
d) 1/5.000.000
Cevap: c) 1/100.000
Çözüm: Ölçek paydası küçüldükçe (1/100.000'de olduğu gibi) harita daha büyük ölçekli olur. Büyük ölçekli haritalar küçük alanları gösterdiği için ayrıntı daha fazladır.

Soru 3: Gerçekte 120 km olan bir mesafe, bir haritada 6 cm ile gösterilmiştir. Bu haritanın kesir ölçeği aşağıdakilerden hangisidir?
a) 1/200.000
b) 1/2.000.000
c) 1/200
d) 1/20.000
Cevap: b) 1/2.000.000
Çözüm: Öncelikle gerçek uzaklığı cm'ye çevirelim: 120 km = 12.000.000 cm. Ölçek = Harita Uzaklığı / Gerçek Uzaklık = 6 cm / 12.000.000 cm = 1/2.000.000.

Soru 4: Büyük ölçekli haritalar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
a) Ölçek paydası küçüktür.
b) Küçük alanları gösterir.
c) Ayrıntıyı gösterme gücü azdır.
d) Planlar büyük ölçekli çizimlerdir.
Cevap: c) Ayrıntıyı gösterme gücü azdır.
Çözüm: Büyük ölçekli haritalar (Örn: 1/10.000) küçük alanları gösterir ve ayrıntıyı gösterme gücü fazladır. Ayrıntıyı gösterme gücünün az olması küçük ölçekli haritaların özelliğidir.