Demokrasi Nedir?
Demokrasi, halkın kendi kendini yönetmesi anlamına gelir. Bu yönetim biçiminde, halk, ülkeyi yönetecek kişileri belirli aralıklarla yapılan seçimlerle kendi oyuyla seçer. Demokrasinin temelinde eşitlik, özgürlük ve adalet gibi değerler yatar.
Demokrasinin Tarihsel Gelişimi
Demokrasi, tek bir anda ortaya çıkmamış, yüzyıllar boyunca yavaş yavaş gelişmiştir. İşte bu uzun yolculuğun önemli durakları:
1. Eski Yunanistan (MÖ 5. Yüzyıl)
- Demokrasi kelimesi, Eski Yunanistan'da "demos" (halk) ve "kratos" (iktidar) kelimelerinin birleşmesiyle ortaya çıkmıştır.
- Özellikle Atina şehrinde, şehir devletini (polis) yönetmek için halk meclisleri kuruldu.
- Ancak buradaki demokrasi bugünkünden farklıydı. Kadınlar, köleler ve Atina'da doğmamış erkekler oy kullanamıyordu.
2. Roma Cumhuriyeti (MÖ 509 - MÖ 27)
- Romalılar, kralları devirerek bir "cumhuriyet" kurdular.
- Halk, senatörleri ve konsülleri seçerek yönetime katılabiliyordu. Bu sistem, güçler ayrılığı fikrinin ilk örneklerinden biriydi.
3. Magna Carta (Büyük Şart - 1215)
- İngiltere'de, Kral John, soyluların baskısıyla Magna Carta adlı belgeyi imzalamak zorunda kaldı.
- Bu belge, kralın yetkilerini sınırlandıran ve halka bazı haklar tanıyan ilk yazılı belgelerden biridir. "Kanunlar kralın bile üstündedir" fikrini getirmiştir.
4. Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi (1776) ve Anayasası (1787)
- Amerikan kolonileri, İngiltere'ye karşı bağımsızlıklarını ilan ettiler.
- Kurdukları yeni devletin yönetim şekli cumhuriyet oldu ve güçler ayrılığı ilkesine dayalı bir anayasa hazırlandı.
5. Fransız İhtilali (1789)
- Fransa'da halk, mutlak monarşiye (kralın sınırsız yetkileri) karşı ayaklandı.
- "Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik" sloganıyla yola çıkan ihtilal, tüm dünyada demokrasi ve insan hakları fikirlerinin yayılmasında çok etkili oldu.
- İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi ilan edildi.
6. Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakkının Verilmesi
- Demokrasi yolunda atılan en önemli adımlardan biri de kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesidir.
- Bu hak, farklı ülkelerde farklı zamanlarda tanındı (örneğin; Türkiye'de 1934, Fransa'da 1944).
7. Türkiye'de Demokrasi Yolculuğu
- 1923: Cumhuriyet'in ilanı. Egemenlik kayıtsız şartsız millete verildi.
- 1924: Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (İlk Anayasa) kabul edildi.
- 1934: Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verildi.
- 1946: Çok partili siyasi hayata geçişin ilk adımı atıldı.
- 1950: İlk demokratik seçimler yapıldı ve iktidar barışçıl bir şekilde el değiştirdi.
- 1961 ve 1982: Yeni anayasalar kabul edildi.
Özet
Demokrasi, Eski Yunan'dan başlayıp günümüze kadar uzanan, halkın yönetimde söz sahibi olma mücadelesidir. Bu yolculukta Magna Carta, Fransız İhtilali gibi önemli dönüm noktaları yaşanmış ve demokrasi, tüm dünyada benimsenen bir yönetim biçimi haline gelmiştir.
