6. sınıf Sosyal Bilgiler Hunlar, Köktürkler ve Uygurların özellikleri

Question

Bu üç Türk devletinin temel özelliklerini ve birbirlerinden farklarını karıştırıyorum. Özellikle Uygurların yerleşik hayata geçmelerinin onlarda hangi değişikliklere yol açtığını tam anlayamadım. Hangisinin yazıyı kullandığını ve göçebe mi yerleşik mi olduklarını özetleyen bir açıklama arıyorum.

Answer 1

Hunlar, Köktürkler ve Uygurlar

Tarih boyunca Orta Asya'da birçok Türk devleti kurulmuştur. Bu devletlerden en önemlileri Hunlar, Köktürkler ve Uygurlar'dır. Gelin bu devletlerin özelliklerini birlikte inceleyelim.

Hunlar (Büyük Hun Devleti)

• Kurulduğu Yer: Orta Asya'da, bugünkü Moğolistan civarı.
• Kurucusu: Teoman'dır. En ünlü hükümdarı ise Mete Han'dır.
• Önemli Özellikleri:
  • Tarihte bilinen ilk Türk devletidir.
  • Mete Han, Türk ordusunu onluk sisteme göre düzenlemiştir. (Onbaşı, Yüzbaşı, Binbaşı gibi rütbelerin temeli)
  • Çinliler, Hun saldırılarından korunmak için Çin Seddi'ni inşa etmişlerdir.
  • Göçebe bir yaşam sürmüşler, atı evcilleştirip etkin bir şekilde kullanmışlardır.

Köktürkler (Göktürkler)

• Kurulduğu Yer: Orta Asya'da, Ötüken merkez olmak üzere.
• Kurucuları: Bumin Kağan ve İstemi Yabgu kardeşlerdir.
• Önemli Özellikleri:
  • Tarihte "Türk" adını ilk kez resmi devlet adı olarak kullanan devlettir.
  • Ünlü hükümdarları Bilge Kağan, kardeşi Kül Tigin ve vezirleri Tonyukuk adına Orhun Yazıtları'nı dikmişlerdir.
  • Bu yazıtlar, Türk tarihinin ilk yazılı belgeleri ve Türk edebiyatının ilk eserleri kabul edilir.
  • Göçebe yaşam tarzını sürdürmüşlerdir.

Uygurlar

• Kurulduğu Yer: Orta Asya'da, Ötüken ve sonrasında Turfan bölgesi.
• Kurucusu: Kutluk Bilge Kül Kağan'dır.
• Önemli Özellikleri:
  • Yerleşik yaşama geçen ilk Türk devletidir. Şehirler kurmuşlardır.
  • Maniheizm dinini benimsemişlerdir. Bu din et yemeyi yasakladığı için tarım ve ticaretle daha çok uğraşmışlardır.
  • Matbaa, kâğıt ve minyatür sanatını kullanan ilk Türk topluluğudur.
  • 18 harfli kendilerine özgü bir alfabe (Uygur Alfabesi) oluşturmuşlardır.
  • Göçebe yaşamdan vazgeçtikleri için savaşçı özelliklerini zamanla kaybetmişlerdir.

Özet ve Karşılaştırma

Bu üç büyük Türk devletinin ortak ve farklı yönlerini şöyle özetleyebiliriz:

• Hunlar ve Köktürkler göçebe yaşamış, Uygurlar ise yerleşik hayata geçmiştir.
• Hunlar ilk Türk devleti, Köktürkler "Türk" adını kullanan ilk devlet, Uygurlar ise yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir.
• Köktürkler'in Orhun Yazıtları ile Uygurlar'ın yazılı eserleri Türk kültür tarihi için çok önemlidir.
• Hepsi güçlü ordular kurmuş ve askeri başarılar elde etmişlerdir.

Answer 2

6. Sınıf Sosyal Bilgiler Hunlar, Köktürkler ve Uygurlar Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Tarih öğretmeni sınıfta Türk tarihinin önemli devletlerini anlatırken şu bilgileri veriyor: "Bu devlet, Orta Asya'da bilinen ilk Türk devletidir. Mete Han döneminde en geniş sınırlarına ulaşmış ve Çin Seddi'ni aşarak Çin'i vergiye bağlamıştır. Ayrıca 'onluk sistem' adı verilen ordu teşkilatını kurmuşlardır."
Öğretmenin bahsettiği bu Türk devleti aşağıdakilerden hangisidir?
a) Uygurlar
b) Köktürkler
c) Hunlar
d) Selçuklular
Cevap: c) Hunlar
Çözüm: Mete Han döneminde en parlak zamanını yaşayan, Çin'i vergiye bağlayan ve onluk sistemi kuran ilk Türk devleti Hunlardır.

Soru 2: Sosyal Bilgiler dersinde öğrenciler Türk devletlerinin kültürel özelliklerini araştırıyorlar. Araştırma sonucunda şu bilgilere ulaşıyorlar: "Bu devlet, yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur. Tarım ve ticaretle uğraşmışlar, matbaayı ve kâğıdı kullanmışlardır. Ayrıca Maniheizm dinini benimsemişler ve bu dinin etkisiyle savaşçı özelliklerini kaybetmişlerdir."
Bu özelliklere sahip olan Türk devleti hangisidir?
a) Hunlar
b) Köktürkler
c) Uygurlar
d) Göktürkler
Cevap: c) Uygurlar
Çözüm: Yerleşik hayata geçen, matbaa ve kâğıdı kullanan, tarım ve ticaretle uğraşan ve Maniheizm dinini benimseyen devlet Uygurlardır.

Soru 3: Bir müzede Türk devletlerine ait eserler sergilenmektedir. Sergide şu bilgi notu bulunmaktadır: "Bu devlet, Türk adını kullanan ilk Türk devletidir. Kendilerine özgü bir alfabe oluşturmuşlardır. Ergenekon Destanı ve Bozkurt Destanı bu devlete aittir. Ayrıca Çin'e karşı bağımsızlık mücadelesi vermişlerdir."
Müzede bahsedilen bu Türk devleti aşağıdakilerden hangisidir?
a) Uygurlar
b) Hunlar
c) Köktürkler
d) Karahanlılar
Cevap: c) Köktürkler
Çözüm: Türk adını kullanan ilk devlet olan, kendi alfabesini oluşturan ve Ergenekon Destanı'na sahip olan devlet Köktürkler (Göktürkler) dir.

Soru 4: Tarih şeridi üzerinde incelenen Türk devletleriyle ilgili aşağıdaki özellikler verilmiştir:
I. Töreyi yazılı hale getirmişlerdir.
II. İlk kez orduda tulug (tur) adı verilen birlikler oluşturmuşlardır.
III. İpek Yolu'nu kontrol etmek için Çin ve Sasanilerle mücadele etmişlerdir.
IV. Yerleşik hayata geçerek ilk Türk şehirlerini kurmuşlardır.
Bu özelliklerden hangileri Uygurlara aittir?
a) Yalnız I
b) I ve IV
c) II ve III
d) I, II ve IV
Cevap: b) I ve IV
Çözüm: Töreyi yazılı hale getirmek ve yerleşik hayata geçerek şehirler kurmak Uygurlara ait özelliklerdir. Orduda tulug sistemi Hunlara, İpek Yolu mücadelesi ise Köktürklere aittir.