İki ya da daha fazla sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu, anlamca daha kapsamlı ve tam bir kelime grubuna tamlamalar denir. Tamlamalar, dilimizde anlamı zenginleştirmek ve daha net ifade etmek için kullanılır. İki ana tamlama çeşidimiz vardır: İsim Tamlaması ve Sıfat Tamlaması.
En az iki ismin bir araya gelerek oluşturduğu kelime grubuna isim tamlaması denir. İsim tamlamasında dört öge vardır:
Örnek: "Okul-un bahçe-si"
İsim tamlamaları kendi içinde dörde ayrılır:
Bir sıfat ile bir ismin bir araya gelerek oluşturduğu kelime grubuna sıfat tamlaması denir. Sıfat tamlamasının en önemli kuralı, sıfatın daima isimden önce gelmesidir.
Örnek: "Mavi gökyüzü"
Sıfatlar, isimleri renk, şekil, durum, sayı gibi özellikleriyle niteler veya belirtir.
Diğer Örnekler:
Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isim tamlaması kullanılmıştır?
a) Hızlı koşan at b) Evin anahtarı c) Mavi deniz d) Güzel günler
Cevap: b) Evin anahtarı
Çözüm: "Evin anahtarı" tamlamasında, bir isim olan "ev" diğer bir isim olan "anahtar"ı tamamlamıştır. Bu, bir isim tamlamasıdır. Tamlayan eki "-in" ve tamlanan eki "-ı" almıştır.
Soru 2: "Yolculuğun son durağına ulaştık." cümlesindeki tamlamanın türü ve öğeleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
a) Sıfat Tamlaması - Yolculuğun sonu b) İsim Tamlaması - Yolculuğun son durağı c) Sıfat Tamlaması - Son durağı d) İsim Tamlaması - Durağına ulaştık
Cevap: b) İsim Tamlaması - Yolculuğun son durağı
Çözüm: "Yolculuğun son durağı" tamlamasında, "yolculuk" ismi, "son" sıfatı ve "durak" ismi birlikte kullanılmıştır. Ancak temel tamlama, bir isim olan "yolculuk"un (tamlayan) bir isim olan "durak"ı (tamlanan) tamamladığı "yolculuğun durağı" isim tamlamasıdır. "Son" sözcüğü bu isim tamlamasını niteleyen bir sıfattır.
Soru 3: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem isim hem de sıfat tamlaması bir arada kullanılmıştır?
a) Okulun bahçesi genişti. b) Kırmızı kalemi kaybolmuş. c) Eski okulun kapısı d) Hızlı adımlarla yürüdü.
Cevap: c) Eski okulun kapısı
Çözüm: "Eski okulun kapısı" ifadesinde, "eski okul" (bir sıfatın bir ismi tamamladığı sıfat tamlaması) ve "okulun kapısı" (bir ismin bir ismi tamamladığı isim tamlaması) birlikte kullanılarak karma bir tamlama oluşturmuştur.
Soru 4: "Masada duran soğuk suyu içti." cümlesinde bulunan tamlamalar aşağıdakilerden hangisidir?
a) Belirtisiz İsim Tamlaması - Sıfat Tamlaması b) Sıfat Tamlaması - Belirtili İsim Tamlaması c) Zincirleme İsim Tamlaması d) Sıfat Tamlaması - Sıfat Tamlaması
Cevap: b) Sıfat Tamlaması - Belirtili İsim Tamlaması
Çözüm: Cümlede "soğuk su" (bir sıfatın bir ismi tamamladığı sıfat tamlaması) ve "soğuk suyu" ifadesiyle tamlanan eki alarak belirtili isim tamlaması oluşturulmuştur. Tamlayan "onun" gizlidir. Yani "(Onun) soğuk suyu" şeklinde bir belirtili isim tamlaması vardır.
