Bu ders notunda, biyografi ve otobiyografi türlerini öğrenecek ve aralarındaki farkları göreceğiz.
Biyografi, başka bir kişinin hayatını anlatan yazı türüdür. Yani, yazan kişi kendisini değil, başka bir insanın hayat hikâyesini anlatır.
Örnek: "Mustafa Kemal Atatürk, 1881 yılında Selanik'te doğdu. Askeri okullarda başarılı bir eğitim hayatı oldu." Bu cümleler bir biyografiden alınmıştır.
Otobiyografi, kişinin kendi hayat hikâyesini kendisinin anlattığı yazı türüdür. "Oto" kelimesi "kendi" anlamına gelir.
Örnek: "İlkokula başladığım ilk gün çok heyecanlıydım. Sınıfa girdiğimde kalbim yerinden fırlayacak gibi atıyordu." Bu cümleler bir otobiyografiden alınmıştır.
Test sorularında genellikle bir paragraf verilir ve bunun biyografi mi yoksa otobiyografi mi olduğu sorulur. Bunu anlamak için şu soruları kendine sor:
Küçük Bir İpucu: Bir metinde "ben", "bana", "benim" gibi ifadeler görürsen, büyük ihtimalle bir otobiyografi okuduğunu anlayabilirsin.
Soru 1: Aşağıdaki parçada anlatılan kişinin hayat hikâyesini yazmak isteyen bir yazar, bu metin türünü oluştururken hangi kaynaklardan yararlanmalıdır?
"Mehmet Âkif Ersoy, 1873'te İstanbul'da doğdu. Şiire olan ilgisi çok küçük yaşlarda başladı. İlk eğitimini Fatih'teki Emir Buhârî Mahalle Mektebi'nde aldı. Dönemin zor şartları altında hem veterinerlik eğitimi aldı hem de şiir yazmaya devam etti. 'Safahat' adlı eseri, onun en önemli yapıtıdır. İstiklâl Marşı'mızı yazdıktan sonra hiçbir maddi karşılık almayı kabul etmemiş, vatan sevgisini her şeyin üzerinde tutmuştur."
a) Sadece kendi gözlem ve deneyimlerinden
b) Sadece ailesinden dinlediği anılardan
c) Kişinin kendisiyle yapılan röportajlardan
d) Belgeler, mektuplar, araştırma yazıları ve güvenilir kaynaklardan
Cevap: d) Belgeler, mektuplar, araştırma yazıları ve güvenilir kaynaklardan
Çözüm: Parçada anlatılan kişi Mehmet Âkif Ersoy'dur ve kendisi hayatta değildir. Bu nedenle biyografi yazacak kişi, nesnel ve güvenilir belgeler, mektuplar ve araştırma yazıları gibi kaynaklara başvurmalıdır.
Soru 2: Aşağıdaki metni okuyarak bu metnin türünü belirleyiniz.
"Bugün, çocukluk anılarımı düşünüyordum. İlkokul yıllarımda yaşadığım bir anı geldi aklıma. Öğretmenimiz sınıfa bir resim yarışması düzenleyeceğimizi söylediğinde çok heyecanlanmıştım. O gün eve koşa koşa gidip anneme anlattığımı hatırlıyorum. Yarışma için yaptığım resimde, mahallemizdeki ağaçların arasında oynayan çocukları çizmiştim. Bu anı, bende her zaman sıcak bir tebessüm bırakmıştır."
a) Biyografi
b) Otobiyografi
c) Günlük
d) Anı
Cevap: b) Otobiyografi
Çözüm: Metin, yazarın kendi hayatından bir kesiti, kendi ağzından (birinci kişi ağzıyla) anlatmaktadır. Kişinin kendi yaşam öyküsünü kendisinin yazması "otobiyografi" türünün özelliğidir.
Soru 3: Bir öğrenci, Mustafa Kemal Atatürk'ün hayatını anlatan bir biyografi kitabı okumuştur. Bu kitabı okurken aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşması beklenemez?
a) Atatürk'ün askerî ve siyasi başarılarına
b) Atatürk'ün çocukluk anılarına ve aile hayatına
c) Atatürk'ün kendi kaleminden yazdığı duygu ve düşüncelerine
d) Atatürk'ün eğitim hayatı ve katıldığı savaşlara
Cevap: c) Atatürk'ün kendi kaleminden yazdığı duygu ve düşüncelerine
Çözüm: Biyografi, bir kişinin hayatının başkası tarafından araştırılıp yazılmasıdır. Bu nedenle kişinin kendi ağzından yazılmış, birinci kişi ağzıyla anlatılan duygu ve düşünceler biyografide değil, otobiyografide yer alır.