Kimyada atomların kütleleri çok küçük olduğundan, bunları günlük hayatta kullandığımız gram veya kilogram gibi birimlerle ifade etmek çok zordur. Bu nedenle, atomların kütlelerini ifade etmek için bağıl atom kütlesi kavramı kullanılır.
Bağıl atom kütlesi, bir atomun kütlesinin, standart olarak kabul edilen bir atomun kütlesine oranlanmasıyla bulunur. Bu standart atom, karbon-12 (12C) izotopudur. Karbon-12 izotopunun kütlesi 12 atomik kütle birimi (akb) olarak kabul edilir.
Yani, bir atomun bağıl atom kütlesi, o atomun kütlesinin, karbon-12 atomunun kütlesinin 1/12'sine oranıdır.
Atomik kütle birimi (akb), karbon-12 atomunun kütlesinin 1/12'sine eşit olan kütle birimidir.
1 akb ≈ 1.66 x 10-24 gramdır.
Bir elementin bağıl atom kütlesi (ortalama atom kütlesi), doğada bulunan izotoplarının bolluk yüzdeleri ve kütleleri dikkate alınarak hesaplanır.
Formül:
Bağıl Atom Kütlesi = (İzotop 1'in Kütlesi x Bolluk Yüzdesi) + (İzotop 2'nin Kütlesi x Bolluk Yüzdesi) + ... / 100
Örnek:
Doğada %75 oranında 35Cl ve %25 oranında 37Cl izotopları bulunan klor elementinin bağıl atom kütlesini hesaplayalım.
Bağıl Atom Kütlesi = (35 x 75) + (37 x 25) / 100 = 35.5 akb
Bu nedenle, klor elementinin periyodik tablodaki atom kütlesi 35.5 olarak gösterilir.
Bir molekülün kütlesi, molekülü oluşturan atomların bağıl atom kütlelerinin toplamına eşittir. Buna molekül kütlesi denir.
Örnek:
H2O molekülünün molekül kütlesini hesaplayalım. (H: 1 akb, O: 16 akb)
H2O molekülünün molekül kütlesi = 2 + 16 = 18 akb'dir.