Bu konuda, akraba evliliklerinin genetik sonuçlarını ve bununla ilgili çaprazlama sorularını öğreneceğiz.
Akraba evliliği, kan bağı olan, yani aynı atadan gelen kişiler arasında yapılan evliliktir. Örneğin, kuzenlerin evlenmesi gibi.
Genlerimiz, anne ve babamızdan bize aktarılır. Her genin iki kopyası vardır: biri anneden, diğeri babadan gelir. Bazı genler, çekinik (resesif) aleller olarak adlandırılır ve sadece iki kopya da bu çekinik geni taşıyorsa ortaya çıkarlar.
Akraba evliliklerinde, anne ve baba aynı ataya sahip oldukları için aynı çekinik hastalık genini taşıma ihtimalleri daha yüksektir. Bu durumda, çocuklarında bu genin iki kopyasının bir araya gelme ve kalıtsal hastalıkların ortaya çıkma riski artar.
Genetik çaprazlamalar, bir canlının genlerinin çocuklarına nasıl aktarılabileceğini gösteren şemalardır. Akraba evliliği sorularında genellikle, taşıyıcı (heterozigot) olan bireylerin çaprazlaması yapılır ve hastalıklı bireyin doğma olasılığı sorulur.
Soru: Çekinik bir genle (a) taşınan bir kalıtsal hastalık için, her ikisi de taşıyıcı (Aa genotipli) olan bir çiftin, bu hastalığa sahip bir çocuklarının olma olasılığı nedir?
Çözüm:
Öncelikle bir Punnett karesi oluşturalım. Her iki ebeveyn de "Aa" genotipine sahiptir.
Ebeveyn Genotipleri: Aa x Aa
Oluşabilecek yavru genotipleri:
Sonuç olarak, bu çiftin hasta (aa) bir çocuğa sahip olma olasılığı %25'tir.
Soru: Ailesinde fenilketonüri hastalığı olan ve birbirinin kuzeni olan iki taşıyıcı (Aa) birey evleniyor. Bu çiftin hasta bir çocuk sahibi olma olasılığı nedir?
Çözüm:
Bu soru aslında yukarıdaki soruyla aynıdır. Akraba olmaları, her ikisinin de taşıyıcı olma ihtimalini artırmıştır. Soruda zaten her ikisinin de taşıyıcı (Aa) olduğu verilmiştir. Bu durumda çaprazlama yine Aa x Aa şeklinde olacak ve hasta çocuk (aa) olasılığı %25 olacaktır.
Dikkat: Akraba evliliklerindeki asıl risk, ailede böyle bir çekinik hastalık geni varsa, iki taşıyıcının evlenme ihtimalinin normal popülasyona göre çok daha yüksek olmasıdır.
