📚 AÖF Psikolojiye Giriş: Temel Kavramlar ve Yaklaşımlar
Psikolojiye giriş dersi, psikolojinin temel kavramlarını ve farklı yaklaşımlarını anlamak için önemlidir. İşte bu dersten bazı önemli noktalar:
- 🧠 Psikolojinin Tanımı: Davranışları ve zihinsel süreçleri inceleyen bilim dalıdır.
- 🔬 Bilimsel Yöntem: Psikolojide araştırmalar, gözlem, deney, anket gibi bilimsel yöntemlerle yapılır.
- 🌱 Yaklaşımlar:
- Psikodinamik Yaklaşım: Bilinçdışı süreçleri vurgular. Sigmund Freud bu yaklaşımın öncüsüdür.
- Davranışçı Yaklaşım: Gözlemlenebilir davranışlara odaklanır. John B. Watson ve B.F. Skinner bu yaklaşımın temsilcileridir.
- Bilişsel Yaklaşım: Zihinsel süreçleri (algı, düşünme, bellek) inceler.
- Hümanistik Yaklaşım: İnsanın potansiyelini ve kendini gerçekleştirme arzusunu vurgular. Abraham Maslow ve Carl Rogers bu yaklaşımın temsilcileridir.
- Biyolojik Yaklaşım: Davranışların biyolojik temellerini (genler, beyin, sinir sistemi) inceler.
- 📊 Araştırma Yöntemleri:
- Deneysel Yöntem: Neden-sonuç ilişkilerini belirlemek için kullanılır.
- Korelasyonel Yöntem: Değişkenler arasındaki ilişkileri inceler.
- Vaka İncelemesi: Bir birey veya grubu derinlemesine inceler.
- Gözlem: Doğal ortamlarda davranışları gözlemleyerek veri toplar.
🧠 Gelişim Psikolojisi: Yaşam Boyu Gelişim
Gelişim psikolojisi, insanın doğumdan ölüme kadar fiziksel, bilişsel, sosyal ve duygusal gelişimini inceler.
- 👶 Bebeklik Dönemi:
- Motor Gelişim: Emekleme, yürüme gibi becerilerin kazanılması.
- Bilişsel Gelişim: Jean Piaget'in duyusal-motor dönemi.
- Sosyal-Duygusal Gelişim: Bağlanma (attachment) teorisi.
- 👧 Çocukluk Dönemi:
- Bilişsel Gelişim: Piaget'in işlem öncesi ve somut işlemler dönemi.
- Sosyal Gelişim: Akran ilişkileri, oyun.
- Ahlaki Gelişim: Lawrence Kohlberg'in ahlaki gelişim kuramı.
- 🧒 Ergenlik Dönemi:
- Fiziksel Gelişim: Ergenlik belirtileri, hormonal değişiklikler.
- Bilişsel Gelişim: Soyut düşünme, kimlik arayışı.
- Sosyal-Duygusal Gelişim: Kimlik krizi (Erik Erikson), akran etkisi.
- 👨👩👧👦 Yetişkinlik Dönemi:
- Genç Yetişkinlik: Kariyer, evlilik, aile kurma.
- Orta Yetişkinlik: Kariyerde ilerleme, aile sorumlulukları, orta yaş krizi.
- Yaşlılık: Emeklilik, sağlık sorunları, yaşam değerlendirmesi.
🤯 Sosyal Psikoloji: İnsan ve Toplum
Sosyal psikoloji, bireylerin düşünceleri, duyguları ve davranışlarının başkaları tarafından nasıl etkilendiğini inceler.
- 🤝 Sosyal Algı:
- İzlenim Oluşturma: İlk izlenim, fiziksel çekicilik, stereotipler.
- Atıflar: Davranışların nedenlerini açıklama (içsel ve dışsal atıflar).
- 🗣️ Tutumlar:
- Tutumların Oluşumu: Bilişsel, duygusal ve davranışsal bileşenler.
- Tutum Değişimi: İkna edici iletişim, bilişsel çelişki.
- 👥 Sosyal Etki:
- Uyma (Conformity): Grup normlarına uyma.
- İtaat (Obedience): Otoriteye uyma (Milgram deneyi).
- Boyun Eğme (Compliance): Bir isteğe veya talebe uyma.
- 🎭 Gruplar:
- Grup Davranışı: Sosyal kolaylaştırma, sosyal kaytarma.
- Grup Karar Alma: Grup polarizasyonu, grup düşüncesi.
- ❤️ Sosyal İlişkiler:
- Çekicilik: Fiziksel çekicilik, yakınlık, benzerlik.
- Aşk: Tutkulu aşk, arkadaşça aşk, bağlılık.
- Yardım Davranışı: Empati, fedakarlık.
📜 Araştırma Yöntemleri: Bilimsel Yaklaşım
Psikolojide araştırma yöntemleri, davranışları ve zihinsel süreçleri anlamak için kullanılan bilimsel tekniklerdir.
- 🧪 Deneysel Yöntem:
- Bağımsız Değişken: Araştırmacının manipüle ettiği değişken.
- Bağımlı Değişken: Bağımsız değişkenden etkilenen değişken.
- Kontrol Grubu: Bağımsız değişkenin uygulanmadığı grup.
- Deney Grubu: Bağımsız değişkenin uygulandığı grup.
- Rastgele Atama: Katılımcıların gruplara rastgele atanması.
- 📊 Korelasyonel Yöntem:
- Korelasyon Katsayısı: Değişkenler arasındaki ilişkinin gücünü ve yönünü gösterir (-1 ile +1 arasında).
- Pozitif Korelasyon: Değişkenler aynı yönde değişir.
- Negatif Korelasyon: Değişkenler ters yönde değişir.
- Sıfır Korelasyon: Değişkenler arasında ilişki yoktur.
- 📝 Anket Yöntemi:
- Açık Uçlu Sorular: Katılımcıların serbestçe cevaplayabileceği sorular.
- Kapalı Uçlu Sorular: Katılımcıların belirli seçenekler arasından seçim yapabileceği sorular.
- Örneklem: Araştırmaya katılan grup.
- Evren: Araştırmanın genellendiği grup.
- 👁️🗨️ Gözlem Yöntemi:
- Doğal Gözlem: Davranışların doğal ortamında gözlemlenmesi.
- Katılımlı Gözlem: Araştırmacının gözlemlenen grubun içine dahil olması.
- 📚 Vaka İncelemesi:
- Bir birey, grup veya olayın derinlemesine incelenmesi.
- Nadiren görülen durumlar hakkında bilgi edinmek için kullanılır.
🧠 Bilişsel Psikoloji: Zihinsel Süreçler
Bilişsel psikoloji, algı, dikkat, bellek, dil, problem çözme ve karar verme gibi zihinsel süreçleri inceler.
- 👁️ Algı:
- Duyum: Duyu organları aracılığıyla çevreden bilgi alınması.
- Algısal Organizasyon: Duyusal bilgilerin anlamlı bir şekilde düzenlenmesi (Gestalt ilkeleri).
- Derinlik Algısı: İki boyutlu görüntülerden üç boyutlu algı oluşturma.
- 👂 Dikkat:
- Seçici Dikkat: Belirli uyaranlara odaklanma, diğerlerini göz ardı etme.
- Bölünmüş Dikkat: Aynı anda birden fazla göreve odaklanma.
- 💾 Bellek:
- Duyusal Bellek: Kısa süreli, duyusal bilgilerin depolandığı bellek.
- Kısa Süreli Bellek: Sınırlı kapasiteye sahip, geçici bellek.
- Uzun Süreli Bellek: Sınırsız kapasiteye sahip, kalıcı bellek.
- Açık Bellek (Deklaratif): Bilinçli hatırlanan bilgiler (semantik ve epizodik bellek).
- Örtük Bellek (Prosedürel): Bilinçsiz hatırlanan beceriler ve alışkanlıklar.
- 💬 Dil:
- Dilin Yapısı: Fonem, morfem, sözdizimi, anlam bilgisi.
- Dil Gelişimi: Bebeklikte babıldama, tek kelime dönemi, iki kelime dönemi.
- 🤔 Problem Çözme ve Karar Verme:
- Problem Çözme Stratejileri: Algoritmalar, sezgiseller (heuristics).
- Karar Verme Biçimleri: Rasyonel karar verme, sezgisel karar verme.
🏥 Klinik Psikoloji: Ruh Sağlığı ve Tedavi
Klinik psikoloji, ruhsal bozuklukların nedenlerini, tanılarını, önlenmesini ve tedavisini inceler.
- diagnostik Ruhsal Bozuklukların Tanısı:
- DSM-5: Ruhsal bozuklukların tanı kriterlerini içeren kılavuz.
- ICD-10: Dünya Sağlık Örgütü tarafından yayınlanan hastalık sınıflandırma sistemi.
- ängstlichkeit Kaygı Bozuklukları:
- Yaygın Anksiyete Bozukluğu: Sürekli ve aşırı kaygı.
- Panik Bozukluğu: Ani ve yoğun kaygı atakları.
- Sosyal Fobi: Sosyal durumlardan aşırı korku.
- Özgül Fobiler: Belirli nesne veya durumlardan korku.
- Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB): Tekrarlayan düşünceler (obsesyonlar) ve davranışlar (kompülsiyonlar).
- Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB): Travmatik bir olaydan sonra ortaya çıkan belirtiler.
- depressiv Duygudurum Bozuklukları:
- Depresyon: Üzüntü, ilgi kaybı, enerji eksikliği.
- Bipolar Bozukluk: Manik ve depresif dönemlerin yaşandığı bozukluk.
- psychotisch Psikotik Bozukluklar:
- Şizofreni: Gerçeklikle bağlantının koptuğu, sanrılar ve halüsinasyonların görüldüğü bozukluk.
- persönlichkeits Kişilik Bozuklukları:
- Borderline Kişilik Bozukluğu: Duygusal dengesizlik, dürtüsellik, kimlik sorunları.
- Narsisistik Kişilik Bozukluğu: Büyüklenmecilik, empati eksikliği.
- Antisosyal Kişilik Bozukluğu: Başkalarının haklarını ihlal etme, vicdan azabı duymama.
- therapeutisch Tedavi Yaklaşımları:
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Düşünce ve davranışları değiştirmeye odaklanır.
- Psikodinamik Terapi: Bilinçdışı çatışmaları anlamaya odaklanır.
- İlaç Tedavisi: Psikiyatrist tarafından reçete edilen ilaçlar.
