📚 AÖF Türk Dili ve Edebiyatı Terimler Sözlüğü: Vize-Final İçin Kapsamlı Ders Notları
Açıköğretim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümü öğrencileri için hazırlanan bu kapsamlı terimler sözlüğü, vize ve final sınavlarına hazırlık sürecinde en büyük yardımcınız olacak. Edebiyatın zengin dünyasına adım atarken karşılaşacağınız temel kavramları ve terimleri, anlaşılır ve akılda kalıcı bir şekilde sunuyoruz.
📜 Edebiyat Terimleri
- 🎭 Tragedya: Kahramanların genellikle yüksek mevkilerde bulunduğu, acıklı olayların işlendiği ve sonunda kahramanın yıkımıyla sonuçlanan tiyatro türüdür.
- 📜 Komedi: İnsanların ve toplumların gülünç yönlerini ele alan, neşeli ve eğlenceli bir tiyatro türüdür.
- 📜 Dram: Hem acıklı hem de gülünç olayları bir arada işleyen, hayatın gerçeklerine daha yakın bir tiyatro türüdür.
- 📜 Epope (Destan): Bir milletin tarihini, kahramanlıklarını ve önemli olaylarını anlatan uzun manzum eserdir.
- 📜 Lirik Şiir: Duygusal, coşkulu ve kişisel hisleri ifade eden şiir türüdür.
- 📜 Didaktik Şiir: Öğretici, eğitici ve bilgi verici özelliklere sahip şiir türüdür.
- 📜 Pastoral Şiir: Doğa, köy ve çoban yaşamını konu alan şiir türüdür.
- 📜 Satirik Şiir: Eleştirel, alaycı ve hicivli bir üslupla yazılan şiir türüdür.
- 📜 Roman: Geniş kapsamlı, detaylı karakterler ve olay örgüsü içeren uzun anlatı türüdür.
- 📜 Hikaye (Öykü): Roman'a göre daha kısa, sınırlı karakterler ve olay örgüsü içeren anlatı türüdür.
🖋️ Söz Sanatları (Edebi Sanatlar)
- ✨ Teşbih (Benzetme): İki farklı şey arasında ortak bir özellikten yola çıkarak yapılan benzetmedir. Örneğin: "Aslan gibi güçlü."
- ✨ İstiare (Eğretileme): Bir kavramı, benzerlik ilgisi kurarak başka bir kavramla ifade etmektir. Açık istiare ve kapalı istiare olmak üzere ikiye ayrılır.
- ✨ Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması): Bir sözcüğün, benzetme amacı gütmeden başka bir sözcük yerine kullanılmasıdır. Örneğin: "Ocağı tütüyor." (Ocak yerine aile kastediliyor.)
- ✨ Teşhis (Kişileştirme): İnsan dışındaki varlıklara insana ait özellikler yüklemektir. Örneğin: "Rüzgar fısıldadı."
- ✨ İntak (Konuşturma): İnsan dışındaki varlıkları konuşturmaktır. Örneğin: "Ağaç dedi ki..."
- ✨ Tecahülüarif (Bilmezden Gelme): Bilinen bir gerçeği, anlatımı güçlendirmek amacıyla bilmezden gelmektir.
- ✨ Tevriye (İki Anlamlılık): Bir sözcüğü hem yakın hem de uzak anlamı kastederek kullanmaktır.
- ✨ Kinaye (Değinme): Bir sözü, tersini kastederek kullanmaktır. Örneğin: "Ne kadar da naziksin!" (Aslında kaba olduğunu ima ederek.)
- ✨ Mübalağa (Abartma): Bir şeyi olduğundan çok daha büyük veya küçük göstermektir.
- ✨ Hüsnütalil (Güzel Sebebe Bağlama): Bir olayı, gerçek sebebinin dışında güzel ve hayali bir sebebe bağlamaktır.
📜 Nazım Biçimleri ve Türleri
- 📜 Gazel: Divan edebiyatında en çok kullanılan nazım biçimidir. Aşk, şarap ve güzellik gibi konuları işler.
- 📜 Kaside: Bir kişiyi veya bir olayı övmek amacıyla yazılan nazım biçimidir.
- 📜 Mesnevi: Her beyti kendi içinde kafiyeli olan, uzun hikayeler anlatmak için kullanılan nazım biçimidir.
- 📜 Müstezat: Gazelin özel bir şeklidir. Her dizeden sonra kısa bir dize eklenir.
- 📜 Şarkı: Bestelenmek amacıyla yazılan, genellikle aşk konusunu işleyen nazım biçimidir.
- 📜 Rubai: Dört mısradan oluşan, felsefi düşünceleri ve hayatın anlamını sorgulayan nazım biçimidir.
- 📜 Tuyuğ: Rubai gibi dört mısradan oluşur, ancak rubaiye göre daha yerel ve halka yakındır.
- 📜 Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri: Mani, Türkü, Koşma, Semai, Varsağı, Destan.
📚 Edebi Akımlar
- 🏛️ Klasisizm: Antik Yunan ve Roma edebiyatını örnek alan, akıl ve mantığa önem veren edebi akımdır.
- 🌹 Romantizm: Duygu, hayal gücü ve bireyselliği ön plana çıkaran, klasizme tepki olarak doğan edebi akımdır.
- 🔍 Realizm: Gerçekliği olduğu gibi yansıtmaya çalışan, nesnel ve tarafsız bir yaklaşım sergileyen edebi akımdır.
- 🌿 Naturalizm: Realizmin bir ileri aşamasıdır. Bilimsel yöntemleri kullanarak insanı ve toplumu incelemeyi amaçlar.
- Symbolism: Sembolizmi esas alan edebi akımdır.
- Parnasizm: Şiirde gerçekçiliği savunan edebi akımdır.
- Ekspresyonizm: Dışavurumculuğu esas alan edebi akımdır.
- Sürrealizm: Gerçeküstücülüğü esas alan edebi akımdır.
- Fütürizm: Gelecekçiliği esas alan edebi akımdır.
Bu terimler sözlüğü, AÖF Türk Dili ve Edebiyatı bölümü öğrencilerinin sınavlara hazırlanırken ihtiyaç duyacakları temel bilgileri içermektedir. Başarılar dileriz!
