# 🏛️ Asliye Hukuk Mahkemesi Nedir? Türk Yargı Sistemindeki Yeri ve Görevleri
Hukuk sistemimizde adaletin tecelli ettiği ilk basamaklardan biri olan Asliye Hukuk Mahkemeleri, vatandaşların günlük hayatta en sık karşılaştığı mahkeme türlerindendir. Peki, tam olarak ne iş yapar, hangi davalara bakar ve nasıl çalışır? Bu yazıda, Asliye Hukuk Mahkemesi'ni tüm yönleriyle ele alıyoruz.
📜 Asliye Hukuk Mahkemesi: Tanım ve Temel Özellikler
Asliye Hukuk Mahkemesi, Türkiye'deki hukuk yargı kolunda görev yapan, belirli bir parasal değerin altındaki veya nitelik itibarıyla kendisine verilmiş olan uyuşmazlıkları çözmekle görevli ilk derece mahkemesidir. Her il ve ilçede bulunur ve yargı sistemimizin omurgasını oluşturur.
⚖️ Kuruluş Amacı ve Tarihsel Gelişim
Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçişte modern hukuk sistemimizin temel taşlarından biri olarak kurulan bu mahkemeler, 2016 yılında çıkarılan 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) ile yeniden düzenlenmiş ve görev alanları netleştirilmiştir. Amacı, basit, hızlı ve etkin bir yargılama süreci sunmaktır.
🔍 Asliye Hukuk Mahkemesinin Görev Alanları (Hangi Davalara Bakar?)
HMK'nın 2. maddesine göre, Asliye Hukuk Mahkemelerinin görev alanı şu şekildedir:
- ✅ Parasal Sınır Davaları: Belirli bir değerin altındaki alacak ve tazminat davaları. (Not: Bu değer, Adalet Bakanlığı tarafından belirlenir ve zamanla değişiklik gösterebilir.)
- ✅ Nitelikli Görev Davaları: Değerine bakılmaksızın kanunla kendisine verilmiş davalar. Bunlar:
📂 Nitelikli Görev Kapsamındaki Başlıca Davalar:
- 🔄 Şahıs Hukuku Davaları: Kişilik haklarına saldırı, ismin korunması gibi davalar.
- 👨👩👧👦 Aile Hukuku Davaları: Boşanma, velayet, nafaka, soybağının reddi gibi davalar (Aile Mahkemesi olmayan yerlerde).
- 🏠 Taşınmaz (Gayrimenkul) Davaları: Sınır, elatmanın kaldırılması, irtifak hakları gibi davalar (Kadastro mahkemesi olmayan yerlerde).
- 📄 Tapu İptal ve Tescil Davaları.
- 💼 Ticari olmayan, paylı mülkiyet ve ortaklığın giderilmesi davaları.
- ⚡ İcra ve iflas hukukundan doğan davalar.
🔄 Asliye Hukuk - Sulh Hukuk Mahkemesi Farkı Nedir?
Bu iki mahkeme türü sıklıkla karıştırılır. Temel fark görev dağılımıdır:
- Asliye Hukuk Mahkemesi: Yukarıda sayılan, daha karmaşık ve nitelikli davalara bakar. Tek hakimle çalışır.
- Sulh Hukuk Mahkemesi: Daha basit, küçük değerli ve acele işler (kira tahliyesi, istihkak davaları, nafaka ön ödemeleri gibi) ile kanunla kendisine verilen özel işlere bakar. Yine tek hakimle çalışır.
Kural olarak, bir davanın değeri veya niteliği Asliye'nin görev alanındaysa, Sulh o davaya bakamaz.
⚙️ Asliye Hukuk Mahkemesinde Dava Süreci Nasıl İşler?
- Dava Açma: Davacı, davalının ikametgahının bulunduğu veya dava konusu işin yapıldığı yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesi'ne bir dava dilekçesi sunar.
- Ön İnceleme ve Cevap: Hakim dilekçeyi şekil yönünden inceler. Davalıya cevap vermesi için süre tanır.
- Ön Soruşturma ve Tahkikat: Taraflar delillerini (tanık, belge, bilirkişi raporu vb.) sunar. Hakim gerekli gördüğü delilleri toplar.
- Son Söz ve Karar: Tahkikat tamamlandıktan sonra taraflara son söz hakkı verilir ve hakim hükmünü (kararını) yazarak açıklar.
- İstinaf (Bölge Adliye Mahkemesi): Taraflar karara itiraz ederse, ikinci derece mahkeme olan Bölge Adliye Mahkemesi'ne başvurabilir.
💡 Neden Önemlidir? Vatandaş İçin Anlamı
Asliye Hukuk Mahkemeleri, vatandaşın "mahkeme" denilince aklına gelen ilk yerdir. Günlük hayatta karşılaşılan anlaşmazlıkların büyük kısmı (özellikle boşanma, miras, alacak, tazminat) burada çözülür. Erişilebilirliği, yaygınlığı ve basit usul kuralları ile adalete erişimin en temel aracıdır.
⚠️ Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Dava açmadan önce, uyuşmazlığınızın bu mahkemenin görev alanına girip girmediğini bir avukattan öğrenmek önemlidir.
- Davalı veya davacı olarak mahkemeye çağrıldığınızda, süreleri kaçırmamak ve usul kurallarına uymak hak kaybını önler.
- Kararlar, gerekçeli olarak yazılır ve taraflara tebliğ edilir.
Sonuç olarak, Asliye Hukuk Mahkemesi, Türk adliye teşkilatının bel kemiği, vatandaşın adaletle buluştuğu ilk ve en hayati merci konumundadır. Hem bireysel hakların korunmasında hem de toplumsal huzurun tesisinde vazgeçilmez bir rol oynar.
