Ayrı yazılan birleşik kelimeler

Question

Bu konuyu tam olarak anlayamadım, hangi kelimelerin ayrı hangilerinin bitişik yazıldığını karıştırıyorum. Özellikle "etmek, olmak" gibi yardımcı fiillerle yapılan birleşik fiiller kafamı karıştırıyor. Biraz daha basit örneklerle açıklayabilecek var mı?

Answer 1

📝 Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler

Bu konu, Türkçede en sık yapılan yazım hatalarından biridir. Birleşik kelimelerin bazıları bitişik, bazıları ise ayrı yazılır. Burada, ayrı yazılan birleşik kelimelerin kurallarını öğreneceğiz.

🎯 Temel Kural Nedir?

İki veya daha fazla sözcüğün yeni bir kavramı karşılamak üzere birleşmesiyle oluşan kelimelere birleşik kelime denir. Bu sözcüklerden bir kısmı, anlam kaymasına uğramadığı veya ses düşmesi/benzeşmesi olmadığı için ayrı yazılır.

📌 Ayrı Yazılan Birleşik Kelime Türleri ve Örnekleri

• ✅ Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak ile kurulan birleşik fiiller:
  • 🔹 alt etmek
  • 🔹 hasta olmak
  • 🔹 fark etmek
  • 🔹 terk etmek
  • 🔹 ayırt etmek

  İstisna: Ses düşmesi veya türemesi olursa bitişik yazılır: hissetmek, sabretmek, affetmek.

• ✅ -a, -e, -ı, -i, -u, -ü eklerini alarak kurulan birleşik fiiller:
  • 🔹 bakmak -> göz atmak
  • 🔹 almak -> çekip almak
  • 🔹 yazmak -> yazıp vermek
• ✅ Dil, gönül, akıl, sır gibi kelimelerle kurulan birleşik kelimeler:
  • 🔹 ana dili
  • 🔹 gönül işi
  • 🔹 akıl hocası
  • 🔹 sır küpü
• ✅ Yer, hava, deniz, su, deve, inek gibi kelimelerle kurulanlar:
  • 🔹 çamur banyosu
  • 🔹 hava kirliliği
  • 🔹 deniz yılanı
  • 🔹 deve kuşu
• ✅ Renklerle kurulan birleşik kelimeler:
  • 🔹 krem rengi
  • 🔹 bakır sarısı
  • 🔹 gece mavisi
• ✅ Zaman ve sayı bildiren birleşik kelimeler:
  • 🔹 yüz yıl
  • 🔹 beş yüz
  • 🔹 sekizinci kat
• ✅ Somut olarak yer-yön bildiren birleşik kelimeler:
  • 🔹 arka sokak
  • 🔹 üst kat
  • 🔹 yan cümle

💡 Pratik Bir İpucu

Bir birleşik kelimenin ayrı yazılıp yazılmadığını anlamak için kendinize şu soruyu sorun: "Bu sözcüklerden herhangi biri, kendi gerçek anlamını koruyor mu?" Cevabınız evet ise, büyük ihtimalle ayrı yazılacaktır.

📚 Örnek: "gök kuşağı" ifadesinde "gök" ve "kuşak" kelimeleri kendi anlamlarını büyük ölçüde koruduğu için ayrı yazılır. Ancak "gökdelen" kelimesinde bu sözcükler anlam kaymasına uğrayarak yeni bir kavram oluşturduğu için bitişik yazılır.

Bu kuralları ve örnekleri öğrendikten sonra, okuduğunuz metinlerde bu tür kelimelere dikkat ederek pratik yapmanız, konuyu pekiştirmenize yardımcı olacaktır. 🎓