AYT Edebiyat: Edebi Sanatlar Ders Notları ve Çıkmış Soru Analizi

Question

Edebiyat'ta edebi sanatlar çok fazla ve akılda tutmak zor. Bir de bu konudan çıkan soruları nasıl analiz etmeliyim, bilemiyorum.

Answer 1

🎨 AYT Edebiyat: Edebi Sanatlar

Edebi sanatlar, anlatımı zenginleştirmek ve ifadelere derinlik katmak için kullanılan söz ve anlam oyunlarıdır. AYT Edebiyat sınavında sıklıkla karşılaşılan bu konuyu, gelin birlikte inceleyelim.

• ✨ Teşbih (Benzetme): İki farklı şey arasında ortak bir özellikten yola çıkarak yapılan benzetmedir.

  Örnek: "Aslan gibi güçlü" ifadesinde, güçlülük özelliği üzerinden aslan ile bir kişi benzetilmiştir.
• 🌟 İstiare (Eğretileme): Teşbihte sadece benzeyen veya benzetilenin kullanılmasıdır.

  Örnek: "Güneş batarken kan denizi kızardı." Burada gökyüzü, kan denizine benzetilmiş, ancak benzeyen (gökyüzü) belirtilmemiştir.

• 💫 Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması): Bir sözcüğün, ilgili olduğu başka bir sözcüğün yerine kullanılmasıdır.

  Örnek: "Sobayı yak." Aslında sobanın içindeki odun yakılır, ancak soba kelimesi odun yerine kullanılmıştır.

• 🌠 Teşhis (Kişileştirme): İnsan dışındaki varlıklara insana ait özelliklerin verilmesidir.

  Örnek: "Rüzgar ağaçlara fısıldadı." Rüzgarın fısıldaması, insana ait bir özelliktir.
• 🌌 İntak (Konuşturma): İnsan dışındaki varlıkların konuşturulmasıdır. Teşhis sanatının bir türüdür.

  Örnek: "Çiçekler baharın gelişini müjdeledi." Çiçeklerin konuşarak müjde vermesi.

• 💡 Tevriye (Çok Anlamlılık): Bir sözcüğün hem yakın hem de uzak anlamının kastedilmesi, genellikle uzak anlamın vurgulanmasıdır.

  Örnek: "Benim bu gidişe aklım ermiyor." Hem "aklım yetmiyor" hem de "aklım olgunlaşmıyor" anlamları kastedilebilir.

• 🔑 Tariz (İğneleme): Söylenenin tam tersini kastederek yapılan eleştiridir.

  Örnek: "Ne kadar da zekisin, her şeyi eline yüzüne bulaştırdın!"
• 🎵 Tecahülüarif (Bilmezden Gelme): Bir şeyi bildiği halde bilmiyormuş gibi yapmaktır.

  Örnek: "Gökyüzü neden böyle masmavi?"

• ❓ İstifham (Soru Sorma): Cevap bekleme amacı gütmeden soru sormaktır. Genellikle anlatımı güçlendirmek için kullanılır.

  Örnek: "Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?"

• 🔗 Hüsnütalil (Güzel Neden Bulma): Bir olayın gerçek nedenini bırakıp, ona daha güzel, daha edebi bir neden bulmaktır.

  Örnek: "Güneş, seni görünce doğuyor sanki."
• 🔄 Tekrir (Tekrar): Bir sözcüğü veya söz öbeğini tekrarlayarak anlatımı güçlendirmektir.

  Örnek: "Akşam, yine akşam, yine akşam..."

• ⚔️ Tenasüp (Uygunluk): Anlamca birbirine uygun sözcükleri bir arada kullanmaktır.

  Örnek: "Gül, bülbül, bahar, çiçek..."

• 📌 Terdit (Şaşırtma): Beklenmedik bir şekilde sözü bitirerek okuyucuyu şaşırtmaktır.

  Örnek: "Adam o kadar cimriydi ki, parasını sayarken bile yoruluyordu - çünkü parası yoktu!"

📚 Çıkmış Soru Analizi

Çıkmış soruları incelemek, edebi sanatlar konusunu daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır. İşte birkaç örnek soru tipi ve çözüm önerisi:

• ✍️ Soru Tipi 1: Aşağıdaki dizelerin hangisinde teşbih sanatı vardır?

  Çözüm: Dizelerdeki benzetmeleri tespit etmeye çalışın. "Gibi", "sanki", "adeta" gibi kelimeler teşbihin ipuçlarını verebilir.

• 🤔 Soru Tipi 2: Aşağıdaki parçada hangi edebi sanat ağır basmaktadır?

  Çözüm: Parçayı dikkatlice okuyun ve hangi sanatın daha yoğun kullanıldığına karar verin. Örneğin, kişileştirmeler varsa teşhis, abartılı ifadeler varsa mübalağa ağır basıyor olabilir.

• ✅ Soru Tipi 3: Aşağıdakilerden hangisi mecaz-ı mürsel örneğidir?

  Çözüm: Bir sözcüğün, ilgili olduğu başka bir sözcüğün yerine kullanıldığı durumları arayın. Örneğin, "Türkiye bu kararı destekledi" cümlesinde "Türkiye", aslında Türkiye hükümeti anlamında kullanılmıştır.