🗣️ Ses Bilgisi: Temel Kavramlar
- 🗣️ Ses: Ağzımızdan çıkan ve kulaklarımızla algıladığımız titreşimlerdir.
- 🔤 Harf: Sesleri yazıya dökmeye yarayan sembollerdir.
- 🎶 Hece: Bir solukta çıkarılan ses veya ses grubudur.
🚹 Ünlüler ve Ünsüzler
- 🅰️ Ünlüler (Sesliler): Tek başına söylenebilen, ağızdan çıkarken bir engele takılmayan seslerdir. Türkçede 8 tane ünlü vardır: a, e, ı, i, o, ö, u, ü.
- 🅱️ Ünsüzler (Sessizler): Tek başına söylenemeyen, bir ünlünün yardımıyla telaffuz edilebilen seslerdir. Türkçede 21 tane ünsüz vardır.
🔄 Ses Olayları
🗣️ Ünlü Düşmesi (Hece Düşmesi)
Bir kelime ünlü ile başlayan bir ek aldığında, kelimenin içindeki ünlünün düşmesidir.
Örnekler:
- 👂 Ağız + ı = Ağzı
- 🧠 Akıl + ı = Aklı
🗣️ Ünlü Daralması
Geniş ünlüyle (a, e) biten fiillerin, "-yor" ekini aldıklarında daralarak (ı, i, u, ü) değişmesidir.
Örnekler:
- 😢 Ağla + yor = Ağlıyor
- 😔 Bekle + yor = Bekliyor
🗣️ Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi)
Sert ünsüzlerden (f, s, t, k, ç, ş, h, p) biriyle biten bir kelimeye, yumuşak ünsüzlerden (c, d, g) biriyle başlayan bir ek geldiğinde, ekin başındaki ünsüz sertleşerek (ç, t, k) değişir.
Örnekler:
- 🔪 Seç + gin = Seçkin
- 📕 Kitap + cı = Kitapçı
🗣️ Ünsüz Yumuşaması
Sert ünsüzlerden (p, ç, t, k) biriyle biten bir kelimeye ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde, kelimenin sonundaki ünsüz yumuşayarak (b, c, d, ğ) değişir.
Örnekler:
- 📖 Kitap + ı = Kitabı
- 🌳 Ağaç + a = Ağaca
🗣️ Kaynaştırma (Yardımcı Ünsüz)
İki ünlü yan yana geldiğinde araya giren ünsüzlerdir (y, ş, s, n).
Örnekler:
- ⛲ İki + er = İkişer
- 🚪 Kapı + ı = Kapısı
🗣️ Ulama
Ünsüzle biten bir kelimenin, ünlüyle başlayan bir kelimeyle birleşerek tek bir kelime gibi okunmasıdır. Sadece sözlü anlatımda geçerlidir, yazıda gösterilmez.
Örnek: "Ben _okula_ gidiyorum."
