🌍 AYT Coğrafya: Orojenez ile Oluşan Dağlar
Orojenez, yer kabuğunu oluşturan levhaların hareketleri sonucu meydana gelen
dağ oluşumu sürecidir. Bu süreçte, tortul tabakalar yan basınçlara maruz kalarak kıvrılır veya kırılır.
⛰️ Kıvrım Dağları
Kıvrım dağları, esnek yapıdaki tortul tabakaların yan basınçlara uğraması sonucu oluşur. Bu basınçlar, tabakaların kıvrılmasına ve yükselmesine neden olur. Kıvrılma sonucu oluşan yüksek kısımlara
antiklinal (dağ sırtı), alçak kısımlara ise
senklinal (vadi) adı verilir.
- 🏔️ Oluşumu: Tortul tabakaların yan basınçlarla kıvrılması
- 🏞️ Şekilleri: Antiklinal (dağ sırtı) ve senklinal (vadi)
- 📍 Örnekler:
- 🌏 Alp Dağları (Avrupa): Avrupa'nın en yüksek dağ silsilesi.
- 🌏 Himalaya Dağları (Asya): Dünyanın en yüksek zirvesi Everest'i barındırır.
- 🌏 Toros Dağları (Türkiye): Türkiye'nin güneyinde uzanan önemli bir dağ silsilesi.
- 🌏 Kuzey Anadolu Dağları (Türkiye): Karadeniz Bölgesi boyunca uzanır.
🌋 Kırık Dağları
Kırık dağları, sert ve dirençli yapıdaki yer kabuğu tabakalarının yan basınçlara maruz kalması sonucu oluşur. Bu basınçlar, tabakaların kırılmasına ve bazı blokların yükselmesine, bazılarının ise çökmesine neden olur. Yükselen bloklara
horst (dağ), çöken bloklara ise
graben (ova) denir.
- 🌋 Oluşumu: Sert tabakaların yan basınçlarla kırılması
- 🏞️ Şekilleri: Horst (dağ) ve graben (ova)
- 📍 Örnekler:
- 🌍 Vosges Dağları (Fransa)
- 🌍 Karaorman Dağları (Almanya)
- 🌍 Kaz Dağları (Türkiye)
- 🌍 Menteşe Dağları (Türkiye)
- 🌍 Ege Bölgesi'ndeki diğer horst ve graben sistemleri (Türkiye)
🌋 Türkiye'deki Orojenez Hareketleri ve Dağlar
Türkiye, Alp-Himalaya orojenez kuşağında yer aldığından, kıvrım ve kırık dağları açısından zengindir. Özellikle
3. Jeolojik Zaman'da (Tersiyer) meydana gelen orojenez hareketleri, bugünkü dağların oluşumunda büyük rol oynamıştır.
- 🏔️ Kıvrım Dağları: Toroslar ve Kuzey Anadolu Dağları
- 🌋 Kırık Dağları: Ege Bölgesi'ndeki horst ve graben sistemleri (Kaz Dağları, Menteşe Dağları vb.)
