Kur'an-ı Kerim, bir iman ve ibadet kitabı olmasının yanı sıra, insanı evreni ve kendi varlığını düşünmeye davet eden bir kitaptır. Bu davetin bir tezahürü olarak, doğada hüküm süren, gözlemlenebilir ve sabit biyolojik yasalara (sünnetullah) dair pek çok işaret ve ayet barındırır. Bu ayetler, canlıların yaratılışı, çoğalması, gelişimi ve yaşam döngüsüne dair temel prensipleri, 7. yüzyıl Arap toplumunun bilimsel seviyesinin çok ötesinde bir üslupla ifade eder. İşte bu derin ve düşündürücü ayetlerden bazıları:
Modern biyolojinin tüm canlıların yapı taşında suyun hayati önemini vurgulaması gibi, Kur'an'da da bu gerçek sık sık tekrarlanır.
“Allah her canlıyı sudan yarattı. İşte bunlardan kimi karnı üzerinde (sürünerek) yürür, kimi iki ayak üstünde yürür, kimi de dört ayak üstünde yürür. Allah dilediğini yaratır. Çünkü Allah her şeye kadirdir.” (Nur Suresi, 45. Ayet)
Bu ayet, hem ortak bir kökene (su) işaret eder hem de canlılardaki çeşitlilik (diversite) ve adaptasyon fikrini destekler niteliktedir.
Bitkiler dünyasındaki üreme sistemine dair çarpıcı bir bilimsel gerçek, asırlar öncesinden haber verilir.
“Yeryüzüne bakmazlar mı! Orada her güzel çiftten (erkekli-dişili) nice bitkiler yetiştirdik.” (Şuara Suresi, 7. Ayet)
“O, yeri kupkuru ölü gibi görünürken üzerine yağmuru indirendir. O su ile her çeşit bitkiyi çıkardık. O bitkilerden bir kısmından da birbiri üzerine binmiş taneler, hurmanın tomurcuğundan sarkan salkımlar, üzüm bağları, zeytin ve nar (bahçeleri) meydana getirdik. (Bunların) kimi birbirine benzer, kimi benzemez. Bunlar meyve verdikleri zaman meyvelerine ve olgunlaşmasına bakın! Şüphesiz bütün bunlarda iman eden bir toplum için (Allah'ın varlığını gösteren) birçok delil vardır.” (En'am Suresi, 99. Ayet)
Bu ayetler, bitkilerdeki eşeyli üremeyi, çeşitliliği ve meyvenin oluşum sürecini adeta bir biyoloji dersi gibi anlatır.
Kur'an, hayvan davranışlarını gözlemlemeye ve onlardaki ilahi düzene dikkat çeker.
“Rabbin bal arısına şöyle ilham etti: ‘Dağlardan, ağaçlardan ve insanların yaptıkları çardaklardan kendine evler edin. Sonra meyvelerin hepsinden ye de Rabbinin sana kolaylaştırdığı yollara koy.’ Onların karınlarından, renkleri çeşit çeşit bir şerbet (bal) çıkar ki, onda insanlar için şifa vardır. Şüphesiz bunda düşünen bir toplum için büyük bir ibret vardır.” (Nahl Suresi, 68-69. Ayetler)
Bu ayetlerde “ilham” kavramıyla, hayvanlara içgüdüsel olarak verilen davranış kalıplarına (instinct) ve bu davranışların insan için faydaya dönüşmesine işaret edilir. Arıların sosyal yapısı, iletişimi ve bal üretimi, mükemmel bir biyolojik sisteme örnektir.
Embriyoloji biliminin ancak modern teknolojiyle keşfettiği anne karnındaki gelişim aşamaları, Kur'an'da mucizevi bir şekilde tasvir edilir.
“Andolsun, insanı biz yarattık ve nefsinin kendisine fısıldadıklarını biliriz. Biz ona şah damarından daha yakınız. (Hatırla ki) İki melek (insanın) sağında ve solunda oturarak yaptıklarını yazmaktadır. İnsan hiçbir söz söylemez ki, yanında gözetleyen yazmaya hazır bir melek bulunmasın.” (Kaf Suresi, 16-18. Ayetler) Bu ayet grubunda geçen "şah damarından daha yakın" ifadesi, insanın yaratılışındaki yakınlık ve hassasiyeti vurgulamakla birlikte, embriyolojik gelişime dair en net ifadeler Mü'minun Suresi'ndedir:
“Andolsun, biz insanı süzülmüş bir çamurdan yarattık. Sonra onu sağlam bir karargahta (rahimde) nutfe (zigot) yaptık. Sonra nutfeyi alaka (embriyo) yaptık. Alakayı da mudga (bir çiğnem et) yaptık. Mudgayı da kemik yaptık. Kemiklere de et giydirdik. Sonra onu başka bir yaratılışla inşa ettik. Yaratıcıların en güzeli olan Allah ne yücedir!” (Mü'minun Suresi, 12-14. Ayetler)
Bu ayetler, zigot → embriyo → morula/blastosist → organ taslağı → kemikleşme → et (kas) oluşumu şeklindeki modern embriyolojik aşamalarla büyük bir uyum içindedir.
Doğadaki dengeli döngülere ve her canlının bir amacı olduğuna dikkat çekilir.
“Yeryüzünde hiçbir canlı yoktur ki, rızkı Allah’a ait olmasın. O, onun durduğu ve emanet bırakıldığı yeri bilir. Bunların hepsi apaçık bir kitapta (Levh-i Mahfuz’da) vardır.” (Hud Suresi, 6. Ayet)
“Görmüyor musun ki, Allah gökten su indirdi. Böylece onunla renkleri çeşit çeşit meyveler çıkardık. Dağlardan da beyaz, kırmızı, değişik renklerde ve simsiyah yollar (katmanlar) yarattık. İnsanlardan, hayvanlardan ve davarlardan da yine böyle türlü renkte olanlar vardır. Kulları içinden ancak âlimler, Allah’tan (gereğince) korkar. Şüphesiz Allah, daima üstündür, çok bağışlayandır.” (Fatır Suresi, 27-28. Ayetler)
Bu ayetler, besin zinciri, biyoçeşitlilik ve ekosistemdeki hassas dengeye işaret eder.
Kur'an'da bahsi geçen bu biyolojik gerçekler, bir "bilim kitabı" olmaktan ziyade, insan aklını çalıştırmaya, tefekküre ve nihayetinde bu mükemmel düzenin arkasındaki Yaratıcı'yı tanımaya yönelik ayetler (işaretler/deliller) olarak karşımıza çıkar. Bu ayetler, iman ile aklı, din ile bilimi birbirine rakip değil, aksine birbirini tamamlayan iki hakikat arayışı olarak konumlandırır. Onları okumak, hem biyolojik dünyaya hayranlık duymamıza hem de onu var eden kudret karşısında saygıyla eğilmemize vesile olur.
