Canlıların Sınıflandırılması ve Âlemler
Canlılar, ortak özelliklerine göre gruplandırılır. Bu gruplandırmanın en üst basamağına âlem (regnum) denir. Bilim insanları, canlıları daha kolay inceleyebilmek için onları âlemlere ayırmıştır. Zamanla bilimsel gelişmeler oldukça bu sınıflandırma sistemi de değişmiş ve günümüzde en yaygın kabul gören sistem, 5 Âlem Sistemi'dir.
1. Monera Âlemi
Bu âlemdeki canlıların temel özellikleri:
- Prokaryot hücre yapısına sahiptirler. Yani gerçek bir çekirdekleri ve zarlı organelleri yoktur.
- Hepsi tek hücreli mikroskobik canlılardır.
- Bazıları fotosentez veya kemosentez yapabilirken, bazıları heterotroftur (dışarıdan besin alır).
Örnekler: Bakteriler, Mavi-yeşil algler (Siyanobakteriler).
2. Protista Âlemi
Bu âlemdeki canlıların temel özellikleri:
- Ökaryot hücre yapısına sahiptirler. Yani gerçek bir çekirdek ve zarlı organeller bulunur.
- Çoğunlukla tek hücrelidirler, ancak bazı çok hücreli türleri de vardır (örneğin bazı algler).
- Beslenme şekilleri çeşitlidir: ototrof, heterotrof veya hem ototrof hem heterotrof (mixotrof) olabilirler.
Örnekler: Amip, Öglena, Terliksi Hayvan (Paramesyum), Algler, Plazmodyum (Sıtma paraziti).
3. Mantarlar (Fungi) Âlemi
Bu âlemdeki canlıların temel özellikleri:
- Ökaryot canlılardır.
- Hepsi heterotroftur. Yani kendi besinlerini üretemezler, hazır besin alırlar. Genellikle çürükçül (saprofit) olarak beslenirler.
- Hücre duvarları kitin maddesinden yapılmıştır.
- Çoğu çok hücreli olmakla beraber, tek hücreli olanları da vardır (örneğin mayalar).
Örnekler: Şapkalı mantarlar, Küf mantarları, Maya mantarları, Pas mantarları.
4. Bitkiler (Plantae) Âlemi
Bu âlemdeki canlıların temel özellikleri:
- Ökaryot ve çok hücreli canlılardır.
- Hücre duvarları selüloz maddesinden yapılmıştır.
- Ototrofturlar. Yani güneş enerjisini kullanarak fotosentez yoluyla kendi besinlerini üretirler.
- Kök, gövde, yaprak gibi yapılar bulundurabilirler.
Örnekler: Kara yosunları, Eğrelti otları, Açık tohumlular (Çam ağacı gibi), Kapalı tohumlular (Gül, elma ağacı, buğday gibi).
5. Hayvanlar (Animalia) Âlemi
Bu âlemdeki canlıların temel özellikleri:
- Ökaryot ve çok hücreli canlılardır.
- Hücre duvarları yoktur.
- Hepsi heterotroftur. Yani besinlerini dışarıdan hazır olarak alırlar.
- Çoğu hareket edebilir ve gelişmiş bir sinir sistemine sahiptir.
Örnekler: Süngerler, Denizanası, Solucanlar, Böcekler, Balıklar, Kurbağalar, Kuşlar, İnsan, Köpek, Kedi.
Not: Bazı sınıflandırmalarda, arkeler (arkebakteriler) bakterilerden ayrılarak 6. bir âlem olarak eklenir. Arkeler, bakteriler gibi prokaryottur ancak yaşadıkları aşırı ortamlar (sıcak su kaynakları, tuz gölleri vb.) ve hücresel yapıları bakımından onlardan farklıdır.
