Canlıların sınıflandırılması TYT Biyoloji

Question

Bu konuyu TYT'ye hazırlanırken çalışıyorum ama bazı ayrıntıları karıştırıyorum. Özellikle protista alemi ve arkelerin özellikleri kafamı karıştırıyor. Bir de omurgasız hayvanların filumlarını hep birbirine karıştırıyorum, hangisinin hangi özelliklere sahip olduğunu tam oturtamadım.

Answer 1

Canlıların Sınıflandırılması (Taksonomi)

Canlıların benzerlik, akrabalık ve farklılıklarına göre gruplandırılmasına sınıflandırma (taksonomi) denir. Bu bilim dalı, canlıların düzenlenmesini, isimlendirilmesini ve birbirleriyle olan evrimsel ilişkilerinin incelenmesini sağlar.

Sınıflandırmanın Amacı ve Faydaları

• Canlı çeşitliliğini incelemeyi ve anlamayı kolaylaştırır.
• Canlılar arasındaki akrabalık ilişkilerini ortaya koyar.
• Evrimsel süreçleri daha net anlamamızı sağlar.
• Canlıların isimlendirilmesinde evrensel bir dil oluşturur (bilimsel isimlendirme).

Sınıflandırma Çeşitleri

1. Ampirik (Yapay) Sınıflandırma

• Canlılar sadece dış görünüş (morfoloji) benzerliklerine ve analog organlara göre sınıflandırılır.
• Analog Organ: Kökenleri farklı, görevleri aynı olan organlardır. Örneğin, kuşun kanadı ile böceğin kanadı. Bu sınıflandırma evrimsel akrabalığı göstermez.
• Aristo'nun yaptığı sınıflandırma bu türdendir.

2. Filogenetik (Doğal) Sınıflandırma

• Canlılar; anatomik, fizyolojik, embriyolojik ve moleküler (DNA, protein benzerliği) benzerliklerine göre sınıflandırılır.
• Homolog Organ: Kökenleri aynı, görevleri farklı olan organlardır. Örneğin, insanın kolu, kuşun kanadı, balinanın yüzgeci. Bu organlar evrimsel akrabalığı gösterir.
• Günümüzde kullanılan modern sınıflandırma sistemidir.

Taksonomik Kategoriler

Canlılar, en geniş gruptan en özele doğru hiyerarşik bir düzende sınıflandırılır. Bu kategoriler şunlardır:

• Alem (Regnum) - En üst ve geniş kategori.
• Şube (Filum) / Bölüm (Divisio) - Bitkiler ve mantarlar için "Bölüm", hayvanlar için "Şube" kullanılır.
• Sınıf (Classis)
• Takım (Ordo)
• Aile (Familya)
• Cins (Genus)
• Tür (Species) - En alt ve temel kategori.

Örneğin, insanın (Homo sapiens) sınıflandırılması:

• Alem: Animalia (Hayvanlar)
• Şube: Chordata (Kordalılar)
• Sınıf: Mammalia (Memeliler)
• Takım: Primates (Primatlar)
• Aile: Hominidae (Büyük İnsansı Maymunlar)
• Cins: Homo
• Tür: Homo sapiens

Bilimsel İsimlendirme (Binominal Nomenklatür)

Carl Linnaeus tarafından geliştirilen bu sistemde, her canlı iki kelimeden oluşan Latince bir isimle adlandırılır.

• İlk kelime cins ismidir ve baş harfi büyük yazılır.
• İkinci kelime tür (tanımlayıcı) ismidir ve küçük harfle başlar.
• İsimler eğik (italik) ya da altı çizili yazılır.

Örnek: İnsan → Homo sapiens, Kedi → Felis domesticus, Gül → Rosa canina

Canlı Alemleri

Günümüzde genel kabul gören 6 alem sistemi aşağıdaki gibidir:

1. Bakteriler (Monera Alem)

• Prokaryotik hücre yapısına sahiptirler (çekirdek ve zarlı organelleri yoktur).
• Tek hücreli canlılardır.
• Hücre duvarı bulunur.
• Ototrof veya heterotrof beslenebilirler.
• Örnek: Escherichia coli, Lactobacillus.

2. Arkeler (Archaebacteria)

• Prokaryotik hücre yapısına sahiptirler.
• Bakterilerden farklı ribozom ve hücre duvarı yapıları vardır.
• Aşırı sıcak, tuzlu veya asitli ortamlarda yaşayabilirler (Ekstremofil).
• Örnek: Metanojenler, Halofiller.

3. Protista (Protista Alem)

• Ökaryotik hücre yapısına sahiptirler.
• Genellikle tek hücreli ve sucul yaşarlar.
• Heterotrof (amipler), ototrof (algler) veya hem ototrof hem heterotrof (Öglena) olabilirler.
• Örnek: Amip, Paramesyum, Öglena, Plazmodyum (sıtma etkeni).

4. Mantarlar (Fungi Alem)

• Ökaryot hücre yapısına sahiptirler.
• Hücre duvarları kitinden yapılmıştır.
• Hazır besin tükettikleri için heterotrofturlar (çürükçül/parazit).
• Örnek: Maya küfleri, şapkalı mantarlar, pas mantarları.

5. Bitkiler (Plantae Alem)

• Ökaryot, çok hücreli ve ototrof canlılardır.
• Hücre duvarları selülozdan yapılmıştır.
• Fotosentez yaparak kendi besinini üretirler.
• Örnek: Kara yosunları, eğrelti otları, tohumlu bitkiler (açık ve kapalı tohumlular).

6. Hayvanlar (Animalia Alem)

• Ökaryot, çok hücreli ve heterotrof canlılardır.
• Hücre duvarları yoktur.
• Genellikle aktif hareket edebilirler.
• Örnek: Süngerler, solucanlar, böcekler, balıklar, kurbağalar, kuşlar, memeliler.

Answer 2

Canlıların Sınıflandırılması Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Bir araştırmacı, hücresel yapısı prokaryot olan, fotosentez yapabilen ve ekstrem tuzlu ortamlarda yaşayabilen bir mikroorganizma keşfediyor. Bu mikroorganizmanın, Whittaker'in 5 alemli sınıflandırmasına göre hangi aleme ait olması beklenir?
a) Monera
b) Protista
c) Fungi
d) Plantae
e) Animalia
Cevap: A
Çözüm: Prokaryot hücre yapısı, organizmayı ökaryot olan Protista, Fungi, Plantae ve Animalia alemlerinden ayırır. Monera alemi prokaryot canlıları (bakteri ve arkeler) kapsar. Fotosentez yapma ve ekstrem tuz koşullarına dayanıklılık özellikleri, bu mikroorganizmanın Arkeler grubuna ait olabileceğini düşündürür, ancak Arkeler de Monera aleminde sınıflandırılır.

Soru 2: Aşağıdaki tabloda üç farklı canlı türüne (X, Y, Z) ait bazı özellikler verilmiştir:
 - X: Ökaryot, çok hücreli, heterotrof, kitinden yapılmış hücre duvarı
 - Y: Ökaryot, çok hücreli, ototrof, selülozdan yapılmış hücre duvarı
 - Z: Ökaryot, çok hücreli, heterotrof, hücre duvarı yok
Buna göre X, Y ve Z canlıları aşağıdaki alem eşleştirmelerinden hangisine uygun olarak sınıflandırılır?
a) X - Fungi, Y - Plantae, Z - Animalia
b) X - Protista, Y - Fungi, Z - Monera
c) X - Animalia, Y - Fungi, Z - Plantae
d) X - Monera, Y - Protista, Z - Animalia
e) X - Plantae, Y - Animalia, Z - Fungi
Cevap: A
Çözüm: X: Kitinli hücre duvarı ve heterotrof beslenme Mantarlar (Fungi) alemine özgüdür. Y: Selülozlu hücre duvarı ve ototrof beslenme Bitkiler (Plantae) alemine özgüdür. Z: Hücre duvarının olmaması ve heterotrof beslenme Hayvanlar (Animalia) alemine özgüdür.

Soru 3: Bir öğrenci, sınıflandırma birimlerini (taksonomik kategorileri) büyükten küçüğe doğru sıralarken "Takım" ve "Familya" basamaklarının yerlerini karıştırıyor ve şu şekilde yazıyor: Alem - Şube - Sınıf - Takım - Familya - Cins - Tür. Bu öğrencinin yaptığı hatayı düzeltmek için "Takım" ve "Familya"yı nasıl yer değiştirmelidir?
a) Familya ve Takım aynı kategoridir, değişiklik gerekmez.
b) Takım, Familya'dan sonra gelmelidir. Doğru sıra: ...Sınıf - Familya - Takım - Cins... şeklinde olmalıdır.
c) Takım, Familya'dan önce gelmelidir. Öğrencinin sıralaması zaten doğrudur.
d) Takım, Cins'ten sonra gelmelidir.
e) Familya, Sınıf'tan önce gelmelidir.
Cevap: C
Çözüm: Taksonomik kategoriler büyükten küçüğe doğru şu şekilde sıralanır: Alem (Domain) -> Şube -> Sınıf -> Takım -> Familya -> Cins -> Tür. Öğrencinin yazdığı sıra (Alem - Şube - Sınıf - Takım - Familya - Cins - Tür) doğrudur, bir hata yoktur. Dolayısıyla herhangi bir değişiklik yapması gerekmez.