🧬 Çok Alellilik Nedir?
Çok alellilik, bir genin popülasyonda ikiden fazla alele sahip olması durumudur. Normalde bir genin iki aleli varken (baskın ve çekinik gibi), çok alellilikte daha fazla seçenek bulunur. Bu durum, fenotip çeşitliliğini artırır.
🩸 Kan Grupları ve Çok Alellilik İlişkisi
İnsanlardaki kan grupları (A, B, AB, 0) çok alelliliğe güzel bir örnektir. Bu kan gruplarını belirleyen genin üç aleli vardır: $I^A$, $I^B$ ve $i$.
- 🅰️ $I^A$ aleli: A antijenini üretir.
- 🅱️ $I^B$ aleli: B antijenini üretir.
- 🅾️ $i$ aleli: Antijen üretmez.
Bu alellerin kombinasyonları farklı kan gruplarını oluşturur:
- 🅰️ A kan grubu: $I^AI^A$ veya $I^Ai$ genotiplerine sahip olanlar.
- 🅱️ B kan grubu: $I^BI^B$ veya $I^Bi$ genotiplerine sahip olanlar.
- 🅰️🅱️ AB kan grubu: $I^AI^B$ genotipine sahip olanlar (A ve B antijenleri birlikte bulunur).
- 🅾️ 0 kan grubu: $ii$ genotipine sahip olanlar (antijen bulunmaz).
❓ AYT Biyoloji Soru Çözümü: Örnek Soru
Bir ailede anne AB kan grubuna, baba ise 0 kan grubuna sahiptir. Bu ailenin çocuklarının kan grubu genotipleri ve fenotipleri neler olabilir?
Çözüm:
Öncelikle anne ve babanın genotiplerini yazalım:
- 👩 Anne (AB): $I^AI^B$
- 👨 Baba (0): $ii$
Şimdi çaprazlama yapalım:
$I^AI^B$ x $ii$
Oluşabilecek gametler:
- 👩 Anne: $I^A$, $I^B$
- 👨 Baba: $i$, $i$
Çaprazlama sonucunda oluşabilecek genotipler ve fenotipler:
- $I^Ai$: A kan grubu
- $I^Bi$: B kan grubu
Sonuç olarak, bu ailenin çocukları %50 olasılıkla A kan grubuna ve %50 olasılıkla B kan grubuna sahip olabilirler.
🤔 Önemli Notlar
* $I^A$ ve $I^B$ alelleri birbirine eş baskındır. Yani, her ikisi de fenotipte etkisini gösterir (AB kan grubu).
* $i$ aleli, $I^A$ ve $I^B$ alellerine karşı çekiniktir.
📚 Ek Bilgiler
Çok alellilik sadece kan gruplarında değil, bitkilerde çiçek rengi ve hayvanlarda kürk rengi gibi birçok özellik için de geçerlidir. Bu durum, genetik çeşitliliği artırarak türlerin adaptasyon yeteneğini geliştirir.
