🌊 Dalga Biriktirme Şekilleri
Dalga ve akıntıların, taşıdıkları kum, çakıl gibi malzemeleri kıyıların belirli yerlerinde biriktirmesiyle oluşan şekillere dalga biriktirme şekilleri denir. Bu şekiller, kıyı çizgisinin değişmesine neden olur ve genellikle sığ kıyılarda görülür.
🏖️ Kıyı Oku
Kıyı oku, dalga ve akıntıların taşıdığı malzemeleri koy ve körfezlerin ağız kısmında veya kıyının önünde biriktirmesiyle oluşan, bir ucu karaya bağlı dil şeklindeki birikintilerdir.
- 📍 Oluşum Yeri: Genellikle koyların ağzında, girinti ve çıkıntıların fazla olduğu kıyılarda görülür.
- 💡 Nasıl Oluşur? Dalgalar, kıyıya çarptığında kıyı boyunca malzeme taşır (yamaç akıntısı). Bu malzeme, bir koyun veya burunun arkasına sığınan durgun su bölgesine geldiğinde birikmeye başlar ve zamanla kıyıya paralel bir dil oluşturur.
- 🎯 Önemli Özellik: Kıyı okları büyüdüğünde, bir koyun önünü tamamen kapatarak kıyı kordonu oluşturabilir.
- 🌎 Örnek: Türkiye'de Çeşme Dalyanı (İzmir) ve Sinop Yarımadası'nın doğu kıyıları iyi birer örnektir.
🦩 Lagün (Deniz Kulağı)
Lagün, bir kıyı okunun veya kordonun gelişerek bir koyun ağzını tamamen kapatması sonucu oluşan, denizden ayrılmış gölcüklere verilen isimdir.
- 📍 Oluşum Yeri: Koyların ağzının kapanmasıyla oluşur. Sığ kıyılarda yaygındır.
- 💡 Nasıl Oluşur? Oluşum süreci şu şekildedir: Koy → Kıyı Oku → Kıyı Kordonu → Lagün. Kıyı kordonu tamamen kapandığında, arkada kalan deniz parçası lagüne dönüşür.
- 🎯 Önemli Özellik: Lagünler sığ ve dalgasız su kütleleridir. Zamanla akarsuların getirdiği alüvyonlarla veya organik madde birikimiyle dolabilir ve bataklığa dönüşebilirler.
- 🌎 Örnek: Türkiye'deki en ünlü lagün Büyükçekmece ve Küçükçekmece Gölleri (İstanbul) ile Durusu Gölü'dür (Terkos Gölü). Dünyada ise Venedik Lagünü (İtalya) çok bilinen bir örnektir.
⛰️ Tombolo (Bağlama Seti)
Tombolo, bir kara parçasını (genellikle bir adayı) ana karaya bağlayan kıyı birikim şeklidir. Bir nevi doğal bir köprü veya yol gibi düşünülebilir.
- 📍 Oluşum Yeri: Kıyıya çok yakın adaların bulunduğu, aynı zamanda kıyı boyu akıntıların ve dalga biriktirmesinin güçlü olduğu yerlerde görülür.
- 💡 Nasıl Oluşur? Dalga ve akıntılar, ada ile ana kara arasındaki sığ su bölgesinde malzeme biriktirir. Zamanla bu birikim o kadar artar ki, su yüzeyine çıkarak adayı karaya bağlar.
- 🎯 Önemli Özellik: Tombolo sayesinde önceden ada olan bir kara parçası, yarımadaya dönüşmüş olur.
- 🌎 Örnek: Türkiye'deki en güzel tombolo örnekleri Kapıdağ Yarımadası (Balıkesir) ve Sinop Yarımadası'dır. İtalya'daki Monte Argentario da dünyaca ünlü bir tombolodur.
💎 Özetle: Bu üç şekil de dalga ve akıntıların biriktirme gücüyle oluşur. Kıyı oku bir dil, lagün bir göl, tombolo ise bir bağlantı yoludur. Hepsi kıyı çizgisinin doğal sanat eserleridir.
