Dilek (Tasarlama) kipleri nelerdir

Question

Dilek kiplerini genel olarak biliyorum ama bazılarını birbiriyle karıştırıyorum. Özellikle "gereklilik kipi" ile "dilek-şart kipi" arasındaki fark kafamı karıştırıyor. Bu kiplerin hepsini tek tek ve basit örneklerle görmek istiyorum.

Answer 1

Dilek (Tasarlama) Kipleri Nedir?

Fiillerin, bir eylemin gerçekleşmesini dilemek, tasarlamak veya ona yönelik istek belirtmek için kullanıldığı kip çeşididir. Bu kiplerde kesinlik yoktur, eylemin yapılması bir şarta, isteğe veya tasarıya bağlıdır.

Dilek Kiplerinin Çeşitleri

Dört ana dilek kipi bulunmaktadır:

• 1. Dilek-Şart Kipi (-sa / -se)

  Fiile -sa veya -se eki getirilerek yapılır. Cümleye genellikle "eğer" anlamı katar veya bir dilek ifade eder.

  Örnekler:

  • Gelse çok sevinirim. (Dilek)
  • Çalışırsan başarırsın. (Şart)
  • Ah, bir de zengin olsam! (Dilek)
• 2. Gereklilik Kipi (-malı / -meli)

  Fiile -malı veya -meli eki getirilerek yapılır. Eylemin yapılmasının gerekli, zorunlu olduğunu veya bir tahmin bildirir.

  Örnekler:

  • Bu ödevleri yarına kadar bitirmeliyim. (Gereklilik)
  • Şimdiye kadar evde olmalı. (Tahmin)
  • Sağlıklı olmak için spor yapmalısın. (Gereklilik)
• 3. İstek Kipi (-a / -e)

  Fiile -a veya -e eki getirilerek yapılır. Eylemin yapılmasına yönelik bir istek, arzu ifade eder. Çoğunlukla 1. tekil ve çoğul şahıslarla (ben, biz) kullanılır.

  Örnekler:

  • Akşam sizi ziyaret edeyim.
  • Yarın erken kalkalım.
  • Biraz dinleneyim.
• 4. Emir Kipi

  Fiilin emir bildiren şeklidir ve belirli bir eki yoktur. Şahıs ekleriyle çekimlenir. Eylemin yapılmasını emreder, rica eder veya izin verir.

  Örnekler:

  • Sen hemen buraya gel! (2. tekil şahıs emri)
  • Lütfen sessiz olun! (2. çoğul şahıs emri / Rica)
  • Dışarı çıksın. (3. tekil şahıs emri / İzin)

Özet Tablo

Aşağıdaki tabloda dilek kiplerinin ekleri ve anlamları özetlenmiştir:

• Dilek-Şart Kipi: Eki: -sa/-se | Anlamı: Koşul, dilek
• Gereklilik Kipi: Eki: -malı/-meli | Anlamı: Zorunluluk, tahmin
• İstek Kipi: Eki: -a/-e | Anlamı: İstek, arzu
• Emir Kipi: Eki: Yok | Anlamı: Emir, rica, izin