📜 Divan-ı Hümayunun Kaldırılması ve Nazırlıkların Kurulması
Osmanlı Devleti'nin klasik döneminde en önemli yönetim organı olan Divan-ı Hümayun, 19. yüzyılda gerçekleştirilen köklü reformların merkezinde yer almıştır. Bu süreç, devletin modernleşme çabalarının bir yansımasıdır.
🔄 Değişimin Zorunluluğu
Divan-ı Hümayun, geleneksel bir yapıya sahipti ve karar alma süreçleri oldukça yavaştı. Özellikle;
- 🚫 Merkezi otoriteyi güçlendirmek isteyen padişahlar, Divan'ın yetkilerini kısıtlamaya başladı.
- 🌍 Avrupa'daki gibi hızlı ve etkili karar alan, bakanlık sistemine (nazırlık) benzer bir yapıya ihtiyaç duyuldu.
- ⚖️ Divan'ın çok başlı yapısı, sorumluluğun belirli kişilerde toplanmasını engelliyordu.
👑 II. Mahmut ve Köklü Reform
Bu değişim, özellikle II. Mahmut döneminde (1808-1839) hız kazandı. Padişah, "Avrupa usulünde" bir devlet teşkilatı kurmayı hedefliyordu. Bu doğrultuda, 1830'lu yıllardan itibaren Divan-ı Hümayun'un yetkileri fiilen kısıtlandı ve nihayet 1838'de resmen kaldırıldı.
🏛️ Nazırlıkların (Bakanlıkların) Kurulması
Divan-ı Hümayun'un kaldırılmasıyla birlikte, görevleri yeni kurulan nazırlıklara (bakanlıklara) devredildi. Bu, Osmanlı bürokrasisinde çok önemli bir dönüşümdü.
- 💼 Dahiliye Nezareti (İçişleri Bakanlığı): Ülke içindeki güvenlik ve idari işlerden sorumlu oldu.
- 🌐 Hariciye Nezareti (Dışişleri Bakanlığı): Diplomatik ilişkileri yürütmeye başladı.
- ⚔️ Seraskerlik (Milli Savunma Bakanlığı): Orduyu ve askeri işleri yönetmekle görevlendirildi.
- 💰 Maliye Nezareti: Devletin gelir ve giderlerini düzenlemek için kuruldu.
- ⚖️ Adliye Nezareti (Adalet Bakanlığı): Yargı sisteminin işleyişinden sorumlu hale getirildi.
🎯 Bu Değişimin Sonuçları ve Önemi
- ✅ Merkeziyetçi Yapı Güçlendi: Yetkiler padişah ve onun atadığı nazırlarda toplandı.
- ✅ Modernleşme ve Batılılaşma: Devlet yapısı, Avrupa devletlerinkine benzer bir hale geldi.
- ✅ Sorumluluk Belirginleşti: Her nazır, kendi sorumluluk alanındaki işlerden doğrudan hesap vermek durumundaydı.
- ✅ Hızlı Karar Alma: Bürokrasi sadeleşti ve karar alma süreçleri hızlandı.
💡 Özetle, Divan-ı Hümayun'un kaldırılıp nazırlıkların kurulması, Osmanlı Devleti'nin mutlak monarşiye geçişini ve modern bir bürokrasiye evrilişini simgeleyen en önemli adımlardan biridir. Bu reform, Tanzimat Fermanı'nın (1839) ilanı için de zemin hazırlamıştır.
