Enzimler, canlı hücrelerde üretilen ve biyokimyasal reaksiyonları hızlandıran biyolojik katalizörlerdir. Hayatın devamı için gerekli olan binlerce kimyasal tepkime, enzimler olmadan canlılık için gerekli hızda gerçekleşemez.
Enzimler sadece gerçekleşebilecek bir tepkimenin hızını arttırır. Tepkimenin başlayıp başlamayacağı veya hangi yöne ilerleyeceği, ortamdaki substrat ve ürün konsantrasyonları gibi faktörlere bağlıdır.
Enzimler, bir tepkimenin aktivasyon enerjisini düşürerek çalışır. Aktivasyon enerjisi, bir tepkimenin başlayabilmesi için aşılması gereken enerji engelidir. Enzimler bu engeli düşürerek tepkimenin çok daha hızlı ve düşük sıcaklıklarda gerçekleşmesini sağlar.
Enzimler bir tepkimeyi katalizledikten sonra yapısal olarak değişmezler ve başka bir tepkimeyi katalizlemek için tekrar kullanılabilirler. Bu, onları inanılmaz verimli kılar.
Her enzim genellikle belirli bir substrata (tepkimeye giren molekül) bağlanır ve belirli bir tepkimeyi katalizler. Bu özgüllük, enzimin aktif bölgesi adı verilen özel kısmının yapısından kaynaklanır. Substrat, enzimin aktif bölgesine "anahtarın kilide uyması" gibi bağlanır.
Çoğu enzimatik tepkime tersinirdir. Aynı enzim, koşullara bağlı olarak hem sentez (anabolizma) hem de yıkım (katabolizma) tepkimelerini katalizleyebilir.
Enzimlerin çalışma hızı şu faktörlere bağlıdır:
İnhibitörler, enzim aktivitesini yavaşlatan veya durduran maddelerdir. Bazı ilaçlar ve zehirler inhibitör olarak çalışır. İki temel tipi vardır:
Enzimlerin büyük çoğunluğu proteinden yapılmıştır. Ancak, katalitik aktivite gösteren bazı RNA molekülleri de vardır (ribozimler). Protein yapılı enzimlerin yapısı bozulduğunda (denatürasyon) işlevlerini kaybederler.
Sindirim enzimleri gibi bazı enzimler, etki edecekleri yere ulaşabilmek için hücre dışına salgılanır. Diğer birçok enzim ise hücre içinde görev yapar.
💡 Özetle: Enzimler, hayatın temel taşları olan biyokimyasal tepkimeleri hızlandıran, özgül, verimli ve dış koşullardan etkilenen protein yapılı biyolojik katalizörlerdir.
