Refik Halid Karay'ın 1930 yılında yayımlanan "Eskici ve Oğulları" romanı, Türk edebiyatının en önemli toplumsal gerçekçi eserlerinden biridir. Roman, Cumhuriyet'in ilk yıllarında yaşanan toplumsal değişimleri ve bu değişimlerin bireyler üzerindeki etkilerini ustalıkla ele alır.
Romanın merkezinde Eskici Ali Efendi ve onun iki oğlu Mehmet ile Ahmet yer alır. Eskici Ali Efendi, geleneksel mesleğini sürdüren, değerlerine bağlı bir karakterken; oğulları modernleşen Türkiye'nin farklı yüzlerini temsil eder:
Romanın ana teması, geleneksel değerler ile modern yaşam arasındaki çatışmadır. Bu çatışma, baba ile oğulları arasındaki ilişkilerde, meslek seçimlerinde ve yaşam tarzlarında kendini gösterir.
Refik Halid Karay, bu romanında Cumhuriyet'in ilk yıllarındaki toplumsal dönüşümü gerçekçi bir bakış açısıyla yansıtır. Eskicilik gibi geleneksel mesleklerin endüstrileşme karşısında yok oluşu, aile bağlarının zayıflaması ve bireylerin yeni ekonomik düzene uyum sağlama çabaları romanın öne çıkan unsurlarıdır.
"Eskici ve Oğulları", sadece edebi değeriyle değil, aynı zamanda sosyolojik bir belge niteliği taşımasıyla da önemlidir. Roman, günümüzde hala geçerliliğini koruyan temaları işlemesi nedeniyle modern okur için de değerli bir eserdir.
Refik Halid Karay'ın akıcı üslubu ve karakter tahlillerindeki derinlik, bu romanı Türk edebiyatının klasikleri arasına taşımıştır. Eser, toplumsal değişim sürecindeki bireyin iç dünyasını anlama konusunda okura önemli ipuçları sunar.
