Fiiller, iş, oluş, hareket veya durum bildiren sözcüklerdir. Ancak her fiilin taşıdığı anlam farklılık gösterir. Fiillerin anlam özellikleri, onları iş (kılış), oluş ve durum olmak üzere üç temel gruba ayırır.
Bu fiiller, bir öznenin bilinçli olarak yaptığı ve genellikle nesne alabilen eylemleri ifade eder.
Örnekler: yazmak, okumak, temizlemek, çizmek, inşa etmek, yıkamak
"Ahmet mektubu yazdı." (Neyi yazdı? → mektup)
"Öğretmen tahtaya şekil çizdi." (Neyi çizdi? → şekil)
Bu fiiller, bir varlıktaki değişimi, oluşumu veya gelişimi ifade eder. Öznenin iradesi dışında, kendiliğinden gerçekleşir.
Örnekler: büyümek, solmak, uzamak, sararmak, yaşlanmak, erimek
"Çiçekler soldu." (Kendiliğinden gerçekleşti)
"Ağaçlar yeşerdi." (Zamanla oluşan değişim)
Bu fiiller, öznenin içinde bulunduğu durumu ifade eder. Bir hareket veya değişim değil, süreklilik gösteren bir hal bildirir.
Örnekler: uyumak, oturmak, yatmak, dinlenmek, beklemek, ağlamak
"Çocuk uyuyor." (Devam eden bir durum)
"Dedem dinleniyor." (İçinde bulunulan hal)
Bir fiilin türünü belirlemek için şu soruları sorabilirsiniz:
Fiillerin anlam özelliklerini doğru belirlemek, cümle çözümlemede ve anlam ilişkilerini kavramada büyük önem taşır. Bu nedenle her fiili cümle içinde değerlendirmek gerekir.
