🗣️ Fiil Kipleri: Haber (Bildirme) ve Dilek (Tasarlama) Kipleri
Fiil kipleri, fiilin anlamında taşıdığı zaman ve anlam özelliklerini belirten eklerdir. Temelde iki ana başlık altında incelenirler: Haber (Bildirme) Kipleri ve Dilek (Tasarlama) Kipleri.
📰 Haber (Bildirme) Kipleri
Haber kipleri, fiilin gerçekleştiği zamanı belirtir. Yani, eylemin ne zaman yapıldığını veya yapılacağını ifade eder. Bu kipler, zaman anlamı taşıdıkları için "Zaman Kipleri" olarak da adlandırılır.
- 🕰️ Geçmiş Zaman: Eylemin geçmişte gerçekleştiğini ifade eder. İkiye ayrılır:
- ➡️ Görülen (Belirli) Geçmiş Zaman: Eylemin yapıldığına tanık olunduğunu veya kesin olarak bilindiğini belirtir. Ekleri "-dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü" şeklindedir.
Örnek: "Dün sinemaya gittim."
- ➡️ Duyulan (Belirsiz) Geçmiş Zaman: Eylemin yapıldığına tanık olunmadığını, başkasından duyulduğunu veya sonradan fark edildiğini belirtir. Ekleri "-mış, -miş, -muş, -müş" şeklindedir.
Örnek: "Ayşe, sınavı kazanmış."
- ⏳ Şimdiki Zaman: Eylemin şu anda gerçekleştiğini ifade eder. Eki "-yor"dur.
Örnek: "Şu anda ders çalışıyorum."
- 🗓️ Gelecek Zaman: Eylemin gelecekte gerçekleşeceğini ifade eder. Eki "-ecek, -acak"tır.
Örnek: "Yarın tatile gideceğiz."
- 🔁 Geniş Zaman: Eylemin her zaman veya sık sık gerçekleştiğini ifade eder. Ekleri "-r, -ar, -er, -ır, -ir, -ur, -ür" şeklindedir.
Örnek: "Ben her sabah erken kalkarım."
💭 Dilek (Tasarlama) Kipleri
Dilek kipleri, fiilin gerçekleşmesiyle ilgili bir dileği, isteği, gerekliliği veya şartı ifade eder. Bu kipler, zaman anlamı taşımazlar.
- 🎯 Gereklilik Kipi: Eylemin yapılmasının gerekli veya zorunlu olduğunu ifade eder. Eki "-meli, -malı"dır.
Örnek: "Bu konuyu tekrar çalışmalıyız."
- 🙏 İstek Kipi: Eylemin yapılmasının istendiğini veya arzu edildiğini ifade eder. Eki "-e, -a"dır.
Örnek: "Keşke sınavı kazanabilsem."
- 📃 Şart Kipi: Eylemin gerçekleşmesinin bir şarta bağlı olduğunu ifade eder. Eki "-se, -sa"dır.
Örnek: "Erken gelirse, sinemaya gideriz."
- 📣 Emir Kipi: Eylemin yapılmasının emredildiğini veya kesin bir şekilde istendiğini ifade eder. Emir kipinin belirli bir eki yoktur; şahıs ekleriyle çekimlenir.
Örnek: "Hemen buraya gel!" (Sen gel)
