# 📚 Ders Notu: Güneş Işınlarının Geliş Açısının Yıl İçinde Değişmesi
🌍 Konuya Giriş: Neden Bu Açı Değişir?
Güneş ışınlarının Dünya yüzeyine geliş açısı, yıl boyunca sürekli değişir. Bu değişimin temel nedeni, Dünya'nın eksen eğikliği ve Güneş etrafındaki yıllık hareketidir. Bu iki faktör, mevsimlerin oluşumunun, sıcaklık farklarının ve gündüz sürelerinin değişiminin ana kaynağıdır.
🔬 Temel Kavramlar ve Tanımlar
📐 Güneş Işınlarının Geliş Açısı Nedir?
Güneş ışınlarının bir yere düşme (iniş) açısı, ışınların o yerin yatay düzlemi ile yaptığı açıdır. Matematiksel olarak, bir enlem derecesi (\( \phi \)) için, öğle vakti Güneş ışınlarının geliş açısı şu formülle hesaplanabilir:
\[ A = 90^\circ - |\phi - \delta| \]
Burada \( \delta \), Güneş'in deklinasyon açısıdır (Güneş ışınlarının dik geldiği enlem).
🔄 Eksen Eğikliği (23°27')
Dünya'nın dönme ekseni ile yörünge düzlemi (ekliptik) arasındaki açıdır. Bu sabit eğiklik olmasaydı, mevsimler ve Güneş açısı değişimleri de olmazdı.
📅 Yıllık Değişim Döngüsü ve Önemli Tarihler
☀️ 21 Haziran (Yaz Gündönümü)
- 📌 Güneş ışınları Yengeç Dönencesi'ne (23°27' K) dik gelir.
- 🌎 Kuzey Yarım Küre'de geliş açısı maksimum, günler en uzun, gölge boyu en kısadır.
- 🧭 Türkiye (örneğin Ankara 40° K) için öğle vakti geliş açısı: \( 90^\circ - |40^\circ - 23.5^\circ| = 73.5^\circ \)
🍂 23 Eylül (Sonbahar Ekinoksu)
- 📌 Güneş ışınları Ekvator'a dik gelir.
- ⚖️ Her iki yarım kürede gündüz-gece eşitliği yaşanır.
- 🧭 Türkiye için öğle vakti geliş açısı: \( 90^\circ - |40^\circ - 0^\circ| = 50^\circ \)
❄️ 21 Aralık (Kış Gündönümü)
- 📌 Güneş ışınları Oğlak Dönencesi'ne (23°27' G) dik gelir.
- 🌎 Kuzey Yarım Küre'de geliş açısı minimum, günler en kısa, gölge boyu en uzundur.
- 🧭 Türkiye için öğle vakti geliş açısı: \( 90^\circ - |40^\circ - (-23.5^\circ)| = 26.5^\circ \)
🌱 21 Mart (İlkbahar Ekinoksu)
- 📌 Güneş ışınları tekrar Ekvator'a dik gelir.
- ⚖️ Gündüz-gece eşitliği tekrarlanır.
- 🧭 Türkiye için açı tekrar ~\( 50^\circ \) olur.
🎯 Geliş Açısının Etkileri ve Sonuçları
🌡️ Sıcaklık Üzerindeki Etkisi
Açı büyüdükçe (ışınlar dikleştikçe):
- 🔥 Birim yüzeye düşen enerji miktarı (insolasyon) artar.
- 🌡️ Isınma daha fazla olur (yaz ayları).
- Atmosferde kat edilen yol kısalır, enerji kaybı azalır.
Açı küçüldükçe (ışınlar eğileştikçe):
- ❄️ Birim yüzeye düşen enerji azalır.
- 🌡️ Isınma daha az olur (kış ayları).
- Atmosferde daha uzun yol alınır, enerji kaybı artar.
🏔️ Coğrafi Etkiler
- 📏 Gölge Boyu: Geliş açısı ile ters orantılıdır. Açı büyüdükçe gölge kısalır.
- ☀️ Güneşlenme Süresi: Gündüz süresi ile ilişkilidir ve enlemle değişir.
- 🧭 Yön ve Aydınlanma: Bina, güneş paneli yerleşimi ve tarım için kritik öneme sahiptir.
💎 Özet ve Temel Çıkarımlar
- ✅ Güneş ışınlarının geliş açısı, Dünya'nın eksen eğikliği ve yıllık hareketi nedeniyle değişir.
- ✅ Açıdaki değişim, mevsimlerin temel nedenidir.
- ✅ Açı büyüdükçe (dikleştikçe) sıcaklık artar, küçüldükçe (eğileştikçe) sıcaklık azalır.
- ✅ Dönenceler ve ekvator, Güneş ışınlarının dik geldiği sınır noktalarını belirler.
- ✅ Bu değişim, iklim, tarım, enerji ve yaşam biçimlerini doğrudan etkileyen evrensel bir olgudur.
🔍 Düşünelim: Eksen eğikliği şu anki değerinden daha fazla (örneğin 30°) olsaydı, geliş açısı değişimi ve mevsimler nasıl etkilenirdi?
