Haber (Bildirme) Kipleri Nedir?
Fiillerin, bir işin, oluşun veya durumun gerçekleştiğini, gerçekleşmekte olduğunu ya da gerçekleşeceğini bildiren çekimlerine haber kipleri denir. Bu kipler, fiilin zamanını bildirir. Haber kipleri beşe ayrılır.
1. Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman (-dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü)
Eylemin geçmişte yapıldığını ve bu eyleme tanık olunduğunu ifade eder.
- Örnek: "Dün akşam geldi." (Gelen kişiyi gördüm, biliyorum.)
- Örnek: "Kitabı okudu."
2. Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman (-mış, -miş, -muş, -müş)
Eylemin geçmişte yapıldığını, ancak başkasından duyularak veya sonradan fark edilerek öğrenildiğini ifade eder.
- Örnek: "Dün akşam gelmiş." (Geldiğini ben görmedim, başkasından duydum.)
- Örnek: "Sınavı kazanmış."
3. Şimdiki Zaman (-yor)
Eylemin içinde bulunulan anda yapılmakta olduğunu veya genel bir gerçeği ifade eder.
- Örnek: "Şu anda ders çalışıyor."
- Örnek: "Su, 100 derecede kaynar." (Genel gerçek)
Not: "-makta, -mekte" ekleri de şimdiki zaman anlamı katabilir. (Örn: "Okumaktadır.")
4. Gelecek Zaman (-acak, -ecek)
Eylemin henüz yapılmadığını, ileride yapılacağını ifade eder.
- Örnek: "Yarın size geleceğim."
- Örnek: "Bu soruyu mutlaka çözeceğim."
5. Geniş Zaman (-r, -ar, -er)
Eylemin her zaman yapıldığını veya yapılabileceğini ifade eder. Alışkanlık ve genel doğruları anlatır.
- Örnek: "Her sabah erken kalkarım." (Alışkanlık)
- Örnek: "İnsanlar yorulunca uyur." (Genel doğru)
Özet Tablosu
- Görülen Geçmiş Zaman: -dı/-di... (Gördüm, biliyorum)
- Duyulan Geçmiş Zaman: -mış/-miş... (Duydum, öğrendim)
- Şimdiki Zaman: -yor (Şu anda oluyor)
- Gelecek Zaman: -acak/-ecek (İleride olacak)
- Geniş Zaman: -r/-ar/-er (Her zaman olur/olabilir)
