Hipotez, Hüküm ve Önerme Nedir?
Mantık ve bilimde sıkça karşılaştığımız bu üç kavram, birbirleriyle ilişkili olsalar da farklı anlamlara sahiptir. Doğruluğu veya yanlışlığı kesin olarak belli olan ifadelere önerme denir. Bir önermenin doğru ya da yanlış olduğunun test edilmesi, kanıtlanması veya çürütülmesi gerekiyorsa, bu ifadeye hipotez adı verilir. Bir hipotez test edilip doğruluğu kesinleşirse, bu artık bir hüküm (yargı) haline gelir.
Önerme (Proposition)
- Doğru (1) veya yanlış (0) olmak zorunda olan kesin ifadelerdir.
- Henüz test edilmemiş, sadece doğruluğu araştırılacak bir iddia değildir.
- Örnek: "Bir yıl 365 gündür." Bu, doğruluğu kesin olan bir önermedir.
- Matematiksel Örnek: \( 2 + 2 = 4 \) (Doğru önerme) veya \( 5 > 7 \) (Yanlış önerme).
Hipotez (Hypothesis)
- Doğruluğu veya yanlışlığı henüz test edilmemiş, kanıtlanmamış iddia, varsayım veya tahmindir.
- Bilimsel yöntemde, bir olguyu açıklamak için öne sürülen ve test edilebilir olması gereken geçici bir açıklamadır.
- Örnek: "Sarısabır bitkisi, yaraların iyileşme sürecini hızlandırır." Bu bir iddiadır ve ancak deneylerle test edilerek doğru veya yanlış olduğuna karar verilebilir.
Hüküm (Judgment)
- Bir hipotezin test edilmesi, bir önermenin incelenmesi sonucunda varılan kesin sonuç veya yargıdır.
- Bir iddianın nihai halidir; kanıtlanmış veya çürütülmüştür.
- Örnek: "Yapılan deneyler sonucunda, sarısabır bitkisinin yaraların iyileşme sürecini hızlandırdığı kanıtlanmıştır." Artık bu bir hükümdür.
Özet Tablo
Aralarındaki farkları özetlemek gerekirse:
- Önerme: Doğru/Yanlış değeri olan her ifade. (Test gerekmez)
- Hipotez: Test edilmeyi bekleyen iddia.
- Hüküm: Test edilmiş ve sonuca bağlanmış iddia.
Bir hipotez test edilip doğruluğu onaylandığında artık bir hüküm haline gelir ve bu hüküm aynı zamanda doğru bir önermedir.
