# 📚 Ders Notu: İdare Mahkemesi Nedir?
🏛️ İdare Mahkemesinin Tanımı ve Temel Özellikleri
İdare mahkemeleri, idari yargı kolunda görev yapan ve idare ile bireyler arasındaki uyuşmazlıkları çözen ilk derece mahkemeleridir. Türk yargı sisteminde, yargı yetkisi anayasa ile bağımsız mahkemelere verilmiştir ve idari yargı da bu kollardan birini oluşturur.
⚖️ İdare Mahkemesinin Görev Alanı (Yargısal Yetkisi)
İdare mahkemeleri, aşağıdaki türden davalara bakar:
- 📄 İdari işlem davaları: Valilik, kaymakamlık, belediye gibi idari makamların tek yanlı işlemlerine karşı açılan davalar (örn: ruhsat iptali, ceza tahsisi).
- 📑 İdari sözleşme davaları: İdare ile kişiler arasındaki kamu hizmeti ilişkisinden doğan uyuşmazlıklar.
- 🏗️ Kamu hizmetlerinin yürütülmesinden kaynaklanan davalar.
- 👥 Memur ve kamu görevlilerinin atama, yükselme, disiplin cezaları gibi özlük haklarına ilişkin davalar.
- 📊 Vergi, resim, harç gibi mali yükümlülüklere ilişkin idari davalar.
- 🚫 İptal davaları: İdarenin hukuka aykırı işlemlerinin iptali için açılan davalar.
- ✅ Tam yargı davaları: İdarenin eylem veya işlemleri nedeniyle maddi-manevi zarara uğrayanların tazminat talepli davaları.
🔍 İdare Mahkemesinin Yapısı ve Çalışma Şekli
- 👨⚖️ Hakimler: İdare mahkemelerinde görev yapan hakimlere "idare hakimi" denir. İdari yargı hakim ve savcıları, kendilerine özgü güvencelere sahiptir.
- ⚖️ Kuruluş: Genellikle tek hakimle çalışır, ancak kanunla belirlenen bazı davalar için üç hakimli kurul halinde de görev yapabilir.
- 📜 Kararlar: İdare mahkemesi kararlarına karşı, genellikle Bölge İdare Mahkemesi'ne itiraz edilebilir.
📌 İdare Mahkemesi vs. Diğer Mahkemeler: Kritik Ayrımlar
Öğrencilerin sıklıkla karıştırdığı bu ayrımı netleştirelim:
| Karşılaştırma Ölçütü |
İdare Mahkemesi |
Adli Yargı Mahkemeleri |
| 🔸 Yargı Kolu |
İdari Yargı |
Adli Yargı |
| 🔸 Taraflar |
İdare (Kamu) vs. Vatandaş/Tüzel Kişi |
Vatandaş vs. Vatandaş veya Devlet (ceza) |
| 🔸 Uyuşmazlık Konusu |
Kamu gücünün kullanılması |
Özel hukuk ilişkileri veya suç |
| 🔸 Örnek Dava |
Belediyenin verdiği yıkım kararının iptali |
Kira anlaşmazlığı, miras davası |
🎯 Önemli Hususlar ve Pratik Bilgiler
- ⏳ Dava açma süresi (müracaat süresi) genellikle idari işlemin tebliğinden itibaren 60 gündür. Bu süreye dikkat edilmezse dava hakkı kaybedilir.
- 📝 İdare mahkemesinde dava açmadan önce, idari başvuru (özür dileme, itiraz) yapılması gerekebilir. Bu, dava yoluna başvurmadan önce aranan bir ön koşul (idari yol tüketimi) olabilir.
- ⚖️ İdare mahkemesi kararları, idarenin işlem ve eylemlerinin hukuka uygunluğunu denetler. Yargısal denetim, yerindelik denetimi değil, hukukilik denetimidir. Yani mahkeme, idarenin "en doğru" kararını değil, "hukuka uygun" kararını arar.
💎 Sonuç ve Özet
İdare mahkemeleri, vatandaş ile devlet (idare) arasındaki hukuki uyuşmazlıkları çözmek ve idarenin kamu gücünü kullanırken hukuka bağlı kalmasını sağlamak amacıyla kurulmuş temel yargı organlarıdır. Hukuk devleti ilkesinin ve bireylerin temel haklarının korunmasında kilit rol oynarlar.
📖 Tekrar Sorusu: Bir belediye, eski bir binayı "kentsel dönüşüm" gerekçesiyle yıkmaya karar verdi. Bina sahibi bu karara itiraz etmek istiyor. Hangi mahkemeye başvurmalıdır ve dava türü ne olur?
Cevap: İdare Mahkemesi'ne "iptal davası" açmalıdır.
