🎭 II. Abdülhamit Dönemi: Bir Çağın Panoraması
II. Abdülhamit, 1876-1909 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nu yönetmiştir. Bu dönem, imparatorluğun hem içeride hem de dışarıda büyük sınavlar verdiği, çalkantılı ama aynı zamanda modernleşme çabalarının sürdüğü bir dönemdir.
🏛️ Siyasi Durum
Dönemin siyasi yapısını şu şekilde özetleyebiliriz:
- 📜 I. Meşrutiyet'in İlanı ve Kapanışı: Tahta çıktığında, Kanun-ı Esasi ilan edilmiş ve ilk meclis açılmıştı. Ancak 93 Harbi olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın yarattığı büyük buhranı gerekçe göstererek meclisi kapattı ve anayasayı askıya aldı. Bu, istibdat (baskı) dönemi olarak adlandırılan sürecin başlangıcı oldu.
- 🕵️♂️ Merkeziyetçi ve İstibdatçı Yönetim: Abdülhamit, yönetimi sıkı bir şekilde merkezde topladı. Hafiye Teşkilatı (gizli polis) aracılığıyla muhalif sesleri kontrol altında tutmaya çalıştı. Basına sansür uygulandı.
- 🌍 Dış Politika: Denge ve İslamcılık: Dış politikada temel hedef, "hasta adam" olarak görülen imparatorluğu parçalanmaktan kurtarmaktı. Bunun için:
- ➡️ Avrupalı büyük güçler arasında denge politikası izledi.
- 🕌 Pan-İslamizm politikasını benimsedi. Halife unvanını ön plana çıkararak, dünyadaki Müslümanlar üzerinde manevi nüfuz kurmaya ve içeride halkın desteğini almaya çalıştı.
- 🗺️ Toprak Kayıpları: Döneminde imparatorluk topraklarının önemli bir kısmı kaybedildi. 1878 Berlin Antlaşması ile Kıbrıs İngiltere'ye kiralandı, Bosna-Hersek Avusturya-Macaristan'ın yönetimine bırakıldı. Tunus ve Mısır fiilen elden çıktı.
👨👩👧👦 Sosyal ve Kültürel Durum
Sosyal hayatta ise bir yandan geleneksel yapı korunurken, bir yandan da modernleşme adımları atılıyordu:
- 🚂 Altyapı ve Ulaşım Yatırımları: Dönem, büyük altyapı projeleriyle tanınır. Hicaz Demiryolu, Bağdat Demiryolu, telgraf hatlarının genişletilmesi ve Anadolu'nun birçok yerinde okul, hastane ve camilerin inşası bu döneme damgasını vurdu.
- 🏫 Eğitimde Modernleşme: İlk, orta ve yükseköğretimde birçok yeni okul açıldı. Mekteb-i Mülkiye (Siyasal Bilgiler Fakültesi), Darülfünun (İstanbul Üniversitesi) gibi kurumlar geliştirildi. Kız öğrenciler için de okullar açıldı.
- 📰 Basın ve Sansür: Basın üzerinde sıkı bir denetim vardı. Muhalif görüşlere yer verilmiyor, yurt dışına kaçan Jön Türkler tarafından çıkarılan gazeteler gizlice ülkeye sokuluyordu.
- ⚖️ Hukuk Alanı: Batılı tarzda hukuk kuralları uygulanmaya devam etti. Mecelle adı verilen medeni kanun tamamlandı ve yürürlüğe girdi.
- 🧕 Muhafazakar Bir Toplum: Padişahın kişisel tutumu ve Pan-İslamizm politikası gereği toplum hayatı muhafazakar bir çizgide ilerledi. Kadınların kamusal alandaki varlığı sınırlıydı.
💎 Sonuç ve Miras
II. Abdülhamit dönemi, çelişkilerle dolu bir dönemdir. Bir taraftan mutlakıyetçi bir yönetim sergilenirken, diğer taraftan modern okullar, demiryolları ve hastaneler yapılmıştır. Bu dönemde güçlenen muhalefet, nihayetinde 1908'de II. Meşrutiyet'in ilanına ve 1909'da Abdülhamit'in tahttan indirilmesine yol açmıştır. Dönem, modern Türkiye'nin siyasi ve sosyal temellerinin atıldığı önemli bir geçiş evresidir.
