Esneme, hepimizin gün içinde defalarca yaptığı, istemsiz bir davranıştır. Sabah uyandığımızda, gece uykumuz geldiğinde, hatta bazen sıkıldığımızda bile esneriz. Peki bu kadar sık yaptığımız bu hareketin ardında yatan nedenler nelerdir? Ve neden bir başkasının esnediğini gördüğümüzde biz de esnemek isteriz? Bu yazıda, esnemenin bilimsel ve sosyal yönlerini inceleyeceğiz.
Esnemenin tek bir nedeni yok; birden fazla teori, bu evrensel davranışı açıklamaya çalışıyor. İşte en yaygın kabul gören teoriler:
En güçlü teorilerden biri, esnemenin beynin sıcaklığını düzenlediğidir. Derin bir nefes alıp vermek, kafatasına giden kan akışını ve soğuk havayı artırarak beyni "serinletir". Bu nedenle yorgunluk veya uykusuzluk gibi beynin ısısının arttığı durumlarda daha sık esneriz.
Esneme, vücudun uyku-uyanıklık döngüsündeki geçişlerde ortaya çıkar. Sabah uyanırken veya gece uyku vakti geldiğinde, vücudun iç ritmini ve dikkat seviyesini ayarlamak için esneriz. Sıkıldığımızda esnememizin nedeni de benzer: Beyin, dikkati yeniden toplamak için bir çeşit "reset" mekanizması devreye sokar.
Eskiden, kandaki oksijen seviyesi düştüğünde veya karbondioksit arttığında esnediğimiz düşünülürdü. Ancak yapılan deneyler, oksijen veya karbondioksit seviyelerini değiştirmenin esneme sıklığını etkilemediğini gösterdi. Bu teori artık geçerliliğini büyük ölçüde yitirmiştir.
Evet, esneme sosyal ve bulaşıcı bir davranıştır! Birini esnerken görmek, duymak, hatta esnemeyi düşünmek bile bizi esnetebilir. Bu durum sadece insanlara özgü değil; şempanze, köpek gibi sosyal hayvanlarda da gözlemlenir.
Esneme, sandığımızdan çok daha karmaşık ve sosyal bir davranıştır. Sadece uykumuz geldiğinde değil, beynimizi soğutmak, dikkatimizi yenilemek veya sosyal grubumuzla uyum sağlamak için esneriz. Bulaşıcı olması ise, insanın sosyal bir varlık olduğunun ilginç ve sevimli bir kanıtıdır. Yani bir daha esnediğinizde, aslında atalarınızdan kalma bir içgüdüyü ve beyninizin harika regülasyon sistemini harekete geçirdiğinizi hatırlayın!
Not: Aşırı ve kontrol edilemeyen esneme, bazı nörolojik durumların belirtisi olabilir. Bu tür bir durumda bir nöroloğa danışmak önemlidir.
