İrad-ı Cedit hazinesi nedir

Question

Hocam bu konuyu tam anlayamadım. Bu hazinenin neden kurulduğunu ve ne işe yaradığını karıştırıyorum. Özellikle III. Selim dönemindeki rolünü basitçe anlatabilir misiniz?

Answer 1

📜 İrad-ı Cedit Hazinesi Nedir?

Osmanlı İmparatorluğu'nda, III. Selim döneminde (1789-1807) başlatılan ve adını taşıyan "Nizam-ı Cedit" (Yeni Düzen) reform hareketlerini finanse etmek amacıyla oluşturulmuş özel bir bütçe veya hazinedir. Bu hazine, devletin ana hazinesi olan "Hazine-i Amire"'den ayrı bir yapıydı.

🎯 Kuruluş Amacı

İrad-ı Cedit Hazinesi'nin temel amacı, III. Selim'in modernleşme ve askeri reform programı olan Nizam-ı Cedit ordusunun masraflarını karşılamaktı. Bu yeni ordu, Avrupa tarzında eğitilmiş, modern silahlarla donatılmış ve yeni kışlalarda barındırılan bir askeri güçtü.

💰 Gelir Kaynakları 🏦

Bu özel hazinenin gelirleri, devletin normal gelirlerine ek olarak çeşitli kaynaklardan sağlanıyordu. Başlıca gelir kaynakları şunlardı:

• 🔹 Mukataalar: Bazı devlet arazilerinin ve gelir kaynaklarının doğrudan bu hazineye bağlanması.
• 🔹 Vergiler: Cizye (gayrimüslimlerden alınan vergi), damga resmi, gümrük vergileri gibi bazı vergi kalemlerinin bir kısmı.
• 🔹 Bağışlar ve El Konulan Mallar: Bazı devlet adamlarının mallarına el konulması veya yapılan bağışlar.
• 🔹 Yeni Kaynaklar: Tütün, kahve, içki gibi mallardan alınan özel vergiler.

⚔️ Harcama Alanları

İrad-ı Cedit Hazinesi'nden yapılan harcamalar öncelikle şu alanlara yönelikti:

• 🪖 Nizam-ı Cedit Ordusu: Askerlerin maaşları, modern silah, teçhizat ve üniformaların alımı, Levent'teki yeni kışlaların inşası ve masrafları.
• 🏭 Sanayi ve Teknoloji: Baruthane, top dökümhanesi gibi askeri sanayi tesislerinin modernleştirilmesi.
• 🎓 Eğitim: Askeri eğitimi geliştirmek için yapılan yatırımlar.

⏳ Sonu ve Önemi

III. Selim'in tahttan indirildiği Kabakçı Mustafa İsyanı (1807) ile Nizam-ı Cedit ordusu dağıtıldı. Bunun sonucunda, İrad-ı Cedit Hazinesi de II. Mahmud döneminde (1808-1839) kaldırılarak varlıkları yeniden ana hazineye devredildi.

Önemi: İrad-ı Cedit Hazinesi, Osmanlı mali tarihinde belirli bir reform projesini finanse etmek üzere kurulmuş ilk örneklerden biridir. Bu uygulama, devletin geleneksel mali yapısının dışına çıkılarak modern ve hedef odaklı bir bütçeleme anlayışının denendiğini göstermektedir.

💡 Kısacası: İrad-ı Cedit Hazinesi, III. Selim'in modern ordu ve reform projelerini finanse etmek için oluşturduğu, devletin ana hazinesinden ayrı bir "özel bütçe" veya "fon"dur.