Iraksak Mercek Nedir?
Iraksak mercek, ışınları birbirinden uzaklaştıran (dağıtan) bir mercek türüdür. Bu mercekler, kenarları ortasına göre daha kalın olacak şekilde tasarlanmıştır. Gelen paralel ışık ışınlarını adeta "saçarak" bir noktadan geliyormuş gibi dağıtırlar.
Iraksak Merceğin Yapısı ve Çeşitleri
En yaygın üç türü vardır:
- İki kenarı içbükey (Konkav-Konkav): Her iki yüzey de içeri doğru çöküktür.
- Bir kenarı düz, diğeri içbükey (Düz-Konkav): Bir yüzey düz, diğeri içeri doğru çöküktür.
- Bir kenarı dışbükey, diğeri içbükey (Konveks-Konkav): İçbükey tarafın eğriliği daha fazladır, bu nedenle net etki yine ıraksamadır.
Iraksak Merceğin Özellikleri
- Asla gerçek bir görüntü oluşturamaz. Oluşturduğu görüntüler her zaman sanal, düz ve cisimden küçüktür.
- Odak noktası sanaldır. Işınların uzantılarının kesiştiği nokta olduğu için, odak noktası merceğin ön tarafında yer alır.
- Odak uzaklığı \( f \) değeri her zaman negatif \( (-) \) olarak alınır. Bu, onu yakınsak merceklerden ayıran en temel matematiksel farktır.
Iraksak Mercekte Görüntü Oluşumu
Bir cismin görüntüsünü çizmek için genellikle üç temel ışın izlenir:
- Merceğe eksene paralel gelen ışın, sanki odak noktasından çıkıyormuş gibi kırılır.
- Odak noktasına doğru gelen ışın, mercekten sonra eksene paralel olarak gider.
- Merceğin optik merkezinden geçen ışın, doğrultusunu değiştirmeden yoluna devam eder.
Bu ışınlar mercekten geçtikten sonra kendileri kesişmez, ancak geriye doğru uzatıldıklarında sanal görüntüyü oluştururlar.
Günlük Hayatta Kullanım Alanları
- Miyop (Uzak Görme Kusuru) Tedavisi: Miyop göz, görüntüyü retinanın önünde oluşturur. Iraksak mercekler bu görüntüyü geriye, retinaya doğru iterek düzeltir.
- Belli türde teleskop ve dürbün sistemlerinde ışık yolunu uzatmak veya diğer merceklerin oluşturduğu hataları (aberasyon) düzeltmek için kullanılır.
- Geniş bir alanı gösteren güvenlik kamerası objektiflerinde (balıkgözü mercek) ıraksak mercek elemanları bulunur.
