Islahat Fermanı ve Cizye Vergisinin Kaldırılması
Islahat Fermanı, Osmanlı İmparatorluğu'nda 1856 yılında ilan edilen ve Tanzimat Fermanı'nın devamı niteliğinde olan bir yenilik belgesidir. Bu fermanın en önemli maddelerinden biri, gayrimüslim tebaanın hukuki ve sosyal statüsünde köklü değişiklikler yapılmasıdır.
Cizye Vergisi Nedir?
Cizye, Osmanlı İmparatorluğu'nda Müslüman olmayan, sağlıklı ve ergenlik çağına gelmiş erkek tebaadan alınan bir baş vergisiydi. Bu vergi:
- Gayrimüslimlerin askerlik yapmama karşılığında devlete ödediği bir vergi olarak görülürdü.
- Kişinin mali durumuna göre üç farklı seviyede (âlâ, evsat, ednâ) toplanırdı.
- Vergiyi ödeyen kişiye, ödeme yaptığını kanıtlayan bir belge verilir, bu belge "zimmet hakkının" bir göstergesiydi.
Islahat Fermanı ile Cizye'nin Kaldırılması
Islahat Fermanı'nın ilanıyla birlikte, cizye vergisi resmen kaldırıldı. Bunun yerine getirilen düzenlemeler şunlardır:
- Cizye kaldırılarak, gayrimüslimlerin de askerlik yapması kabul edildi. Ancak, bedel ödeyerek askerlikten muaf olma hakkı da tanındı.
- Gayrimüslimlerden cizye alınmaması, onların Müslüman tebaayla daha eşit haklara sahip olduğunun somut bir göstergesiydi.
- Bu değişiklik, özellikle Avrupalı devletlerin Osmanlı'daki Hristiyan azınlıklara yönelik himaye politikalarını zayıflatmayı amaçlıyordu.
Sonuçları
Cizye'nin kaldırılmasının önemli sonuçları oldu:
- Gayrimüslim tebaa, hukuk önünde Müslümanlarla daha eşit bir konuma geldi.
- Vergi sisteminde bir adalet sağlanmaya çalışıldı.
- Osmanlı toplumunda "millet" sistemi içindeki ayrımlar zayıflamaya başladı.
- Ancak, uygulamada bazı sorunlar çıktı ve gayrimüslimlerin askere alınması tam olarak istenilen şekilde hayata geçirilemedi.
Özetle, Islahat Fermanı'nın cizye vergisini kaldırması, Osmanlı modernleşme sürecinde eşit vatandaşlık ve hukuki eşitlik ilkeleri doğrultusunda atılmış çok önemli bir adımdır.
