📜 İstibdat Dönemi Nedir?
Osmanlı İmparatorluğu'nda II. Abdülhamit'in saltanatının belirli bir kısmına (1878-1908) tarihçiler tarafından verilen addır. Bu dönem, "istibdat" yani baskıcı yönetim veya mutlakıyet olarak anılır. Adı, "sıkı yönetim" veya "baskı" anlamına gelen Arapça kökenli bir kelimedir.
🕰️ Dönemin Başlangıcı ve Tarihsel Arka Plan
İstibdat Dönemi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın (93 Harbi) yıkıcı bir şekilde kaybedilmesi ve ardından imzalanan Ayastefanos Antlaşması ile başlar. Bu savaş, imparatorluğun hem askeri hem de mali olarak iyice zayıfladığı bir döneme denk gelir.
- 🚨 93 Harbi Felaketi: Savaşın kaybedilmesi, Osmanlı'nın dağılma sürecini hızlandırdı.
- 📜 I. Meşrutiyet'in Sona Ermesi: II. Abdülhamit, savaşın getirdiği olağanüstü koşulları gerekçe göstererek 1878'de Meclis-i Mebusan'ı süresiz olarak kapattı. Böylece 1876'da ilan edilen ve halkın ilk kez yönetime katılmasını sağlayan I. Meşrutiyet dönemi sona erdi.
🎯 II. Abdülhamit'in İstibdat Yönetiminin Özellikleri
Bu dönemde padişah, yönetimi tek elde ve sıkı bir denetim altında topladı.
- 👑 Mutlak Padişah Yetkisi: Meclis kapalı olduğu için tüm yasama ve yürütme yetkileri padişahın elinde toplandı.
- 🕵️ Hafiye Teşkilatı (Jurnal Sistemi): Yönetime muhalif olabilecek kişileri izlemek, baskı altında tutmak ve sindirmek için geniş bir gizli polis ağı kuruldu. İnsanlar birbirlerini jurnalliyor, bu da toplumda büyük bir korku ve güvensizlik ortamı yaratıyordu.
- 📰 Basına Sansür: Gazete ve dergiler sıkı bir sansüre tabi tutuldu. Muhalif fikirlerin yayılması engellendi. Hatta yurt dışından gelen gazeteler ve mektuplar bile kontrol ediliyordu.
- 🚫 Sürgün ve Gözaltı: Padişah yönetimine muhalefet ettiği düşünülen aydınlar, siyasetçiler ve gazeteciler sürgüne gönderildi veya gözaltında tutuldu.
⚖️ Dönemin Olumlu ve Olumsuz Yönleri
İstibdat Dönemi sadece baskı ve korkudan ibaret değildi. II. Abdülhamit, aynı zamanda imparatorluğu ayakta tutmak için önemli reformlar da yaptı.
✅ Olumlu Gelişmeler ve Reformlar
- 🏫 Eğitim Alanında: İlk, orta ve yükseköğretimde büyük bir atılım yapıldı. Pek çok idadi (lise) ve rüşdiye (ortaokul) açıldı. Darülfünun (İstanbul Üniversitesi) geliştirildi.
- 🚂 Altyapı ve Ulaşım: Demiryolu ağı büyük ölçüde genişletildi. Bağdat Demiryolu ve Hicaz Demiryolu bu dönemin en önemli projelerindendir. Telgraf hatları yaygınlaştırıldı.
- ⚖️ Hukuk Sistemi: Modern hukuk kuralları uygulanmaya devam edildi ve adliye teşkilatında düzenlemeler yapıldı.
- 💰 Ekonomi: Duyun-u Umumiye (Genel Borçlar İdaresi) kurularak dış borçların yönetimi bir derece kontrol altına alındı.
❌ Olumsuz Yönler ve Eleştiriler
- 🗽 Özgürlüklerin Kısıtlanması: Temel hak ve özgürlükler askıya alındı. Siyasi muhalefet kesinlikle yasaktı.
- 😨 Korku Kültürü: Hafiye teşkilatı ve jurnal sistemi, toplumda derin bir korku ve suskunluk yarattı.
- 🧠 Aydınların Sürgünü: Ülkenin en aydın ve ilerici kesimleri sürgüne gönderildi veya etkisiz hale getirildi.
🔚 Dönemin Sonu: Jön Türkler ve II. Meşrutiyet
İstibdat rejimine karşı muhalefet, özellikle yurt dışında ve ordunun genç subayları arasında örgütlendi. İttihat ve Terakki Cemiyeti bu muhalefetin merkezi haline geldi. 1908'de Resne'de Kolağası Niyazi Bey ve Manastır'da Binbaşı Enver Bey gibi subayların ayaklanması üzerine II. Abdülhamit, meclisi yeniden toplamak zorunda kaldı.
- 🎉 24 Temmuz 1908: II. Meşrutiyet ilan edildi ve İstibdat Dönemi resmen sona erdi.
💡 Özetle: İstibdat Dönemi, II. Abdülhamit'in imparatorluğu dağılmaktan kurtarmak ve merkezi otoriteyi güçlendirmek amacıyla mutlak bir yönetim kurduğu, bir yandan önemli modernleşme hamleleri yaparken diğer yandan siyasi özgürlükleri büyük ölçüde kısıtladığı çelişkilerle dolu bir tarihsel dönemdir.
